Το Κονκλάβιο συνέρχεται αύριο (7/5) για να εκλέξει τον διάδοχο του Πάπα Φραγκίσκου συνεχίζοντας μια παράδοση αιώνων. Τα σκάνδαλα και οι ίντριγκες ήταν για αιώνες ο κανόνας στην τελετουργική διαδικασία που έβριθε από πολιτικές παρεμβάσεις και δωροδοκίες. Τα σύγχρονα συνέδρια δίνουν προτεραιότητα σε μια γρήγορη, ειρηνική παπική μετάβαση
Οι καρδινάλιοι ήταν έντονα διχασμένοι για τον επόμενο πάπα. Οι Ιταλοί ιεράρχες ήθελαν έναν Ιταλό Πάπα, οι Γάλλοι ήθελαν Γάλλο, και καμία πλευρά δεν υποχωρούσε για σχεδόν τρία χρόνια.
Για να σπάσει το αδιέξοδο, ο τοπικός πληθυσμός κλείδωσε τους καρδινάλιους στην αίθουσα ενός παπικού παλατιού, περιορισε τη διατροφή τους σε ψωμί και νερό και έχτισε τα παράθυρα με τούβλα. Αφαίρεσαν ακόμη και την οροφή—φαινομενικά για να επιτρέψουν στο Άγιο Πνεύμα άμεση πρόσβαση, στην πράξη όμως για να τους εκθέσουν στα στοιχεία της φύσης.
Το κονκλάβιο που διήρκεσε 3 χρόνια και το «μαρτύριο» της τροφής
Αυτό το κονκλάβιο στην πόλη Βιτέρμπο, κοντά στη Ρώμη, ξεκίνησε το 1268 και ήταν το μεγαλύτερο σε διάρκεια στην ιστορία. Η μακρά περίοδος αποκλεισμού έδωσε στις παπικές εκλογές το σύγχρονο όνομά τους: cum clave, που στα λατινικά σημαίνει «με κλειδί». Ο τελικός νικητής, ο Πάπας Γρηγόριος Ι΄, προσπάθησε να αποφύγει μια επανάληψη επιβάλλοντας ορισμένους βασικούς κανόνες που εξακολουθούν να διέπουν τα κονκλάβια σήμερα, όπως αυστηρή απομόνωση, καθημερινή ψηφοφορία και έναν σχετικό βαθμό ταλαιπωρίας.
Το κονκλάβιο που ξεκινά αύριο Τετάρτη (7/5) για να εκλέξει τον διάδοχο του αείμνηστου Πάπα Φραγκίσκου θα είναι σχεδόν σίγουρα πολύ μικρότερο σε διάρκεια. Το δράμα και η ίντριγκα μιας σύγχρονης παπικής εκλογής μπορεί να είναι άξια κινηματογραφικής προβολής, αλλά το επίπεδο χειραγώγησης στις μέρες μας είναι μέτριο σε σύγκριση με τους περασμένους αιώνες, όταν η πολιτική χειραγώγηση και η απροκάλυπτη δωροδοκία ήταν συνηθισμένα.
Αυτό που συνέβαινε κατά την περίοδο της απομόνωσης σπάνια αποτελούσε μυστήριο για τους κοσμικούς ηγεμόνες της Ευρώπης, οι οποίοι θεωρούσαν την επιλογή του πάπα πολύ σημαντική για να αφεθεί μόνο στην εκκλησία. Όταν οι καρδινάλιοι συναντήθηκαν το 1549, ένας απεσταλμένος του Ρωμαίου Αυτοκράτορα Καρόλου Ε΄ τους ενημέρωσε ότι ο πιο ισχυρός άνδρας της Ευρώπης θα «ήξερε ακόμη και πότε ουρούσαν», όπως αφηγείται ο Αμερικανός ιστορικός Φρέντερικ Τζ. Μπάουμγκαρτνερ στο βιβλίο του «Πίσω από Κλειδωμένες Πόρτες: Ιστορία των Παπικών Εκλογών».
Πολλές από τις τελετουργίες στα κονκλάβια είναι σχετικά σύγχρονες. Η Καπέλα Σιστίνα έγινε η μοναδική τοποθεσία για παπικές εκλογές μόλις το 1878. Το έθιμο της χρήσης μαύρου καπνού για να υποδηλώσει μια ανεπιτυχή ψηφοφορία και λευκού καπνού για να δείξει ότι υπάρχει νέος πάπας δεν υπήρχε πριν από τότε.
«Το κονκλάβιο είναι ένας παράξενος μαγνήτης μύθων. Συχνά παρουσιάζεται ως ένας πρακτικά διαχρονικός θεσμός όπου συμβαίνουν μυστηριώδη γεγονότα και ακολουθούνται ιδιόμορφες τελετουργίες καθώς οι καρδινάλιοι διακρίνουν την προτίμηση ψήφου του Αγίου Πνεύματος», δήλωσε ο Αλμπέρτο Μελόνι, ιστορικός και συγγραφέας ενός νέου βιβλίου με τίτλο «Το Κονκλάβιο και η εκλογή του Πάπα». Τίποτα από αυτά δεν είναι αλήθεια. Το Κονκλάβιο είναι μια πρακτική απάντηση σε μια πρακτική απαίτηση», δηλαδή να διασφαλιστεί μια γρήγορη και ειρηνική μετάβαση μεταξύ των παπών, πρόσθεσε.
Στον πρώιμο Χριστιανισμό, η επιλογή του επισκόπου Ρώμης ήταν μια ρευστή διαδικασία που συχνά περιλάμβανε τον τοπικό κλήρο, ισχυρούς προύχοντες και λαϊκή αναγνώριση. Οι καρδινάλιοι δεν υπήρχαν καν μέχρι τον 11ο αιώνα και αρχικά υπήρχαν μόνο 12, όπως και ο αριθμός των Αποστόλων. Ο αριθμός των καρδιναλίων έχει αυξηθεί προοδευτικά και αριθμός ρεκόρ 133 καρδιναλίων αναμένεται να ψηφίσει στο κονκλάβιο αυτής της εβδομάδας.
Το 1503, το συντομότερο Κονλάβιο της ιστορίας
Τα δύο τρίτα εξ’αυτών πρέπει να ψηφίσουν έναν υποψήφιο για να τον κάνουν πάπα, μια απαίτηση που ισχύει από τον 12ο αιώνα. Τα σύγχρονα κονκλάβια διαρκούν γενικά από δύο έως πέντε ημέρες. Το συντομότερο κονκλάβιο που έχει γίνει ποτέ, το 1503, διήρκεσε μόνο λίγες ώρες. Τα κονκλάβια έχουν μία δουλειά: να εκλέξουν έναν άνδρα ως ποντίφικα. Το κονκλάβιο του 1378 απέτυχε και άφησε έναν αμφισβητούμενο τίτλο.
Ο παπισμός μόλις είχε επιστρέψει στη Ρώμη μετά από 70 χρόνια κατά τα οποία είχε έδρα την Αβινιόν της Γαλλίας. Ένα εξαγριωμένο πλήθος απαίτησε Ρωμαίο πάπα. Οι εκφοβισμένοι καρδινάλιοι υπάκουσαν. Αλλά πολλοί καρδινάλιοι μετάνιωσαν που επέλεξαν τον κακότροπο Πάπα Ουρβανό ΣΤ΄ και διόρισαν έναν αντίπαλο Γάλλο αντιπάπα, τον Κλήμη Ζ΄, ο οποίος επέστρεψε στην Αβινιόν. Μια ομάδα καρδιναλίων, σε μια αποτυχημένη προσπάθεια να τερματίσουν το σχίσμα, το 1409 εξέλεξαν έναν τρίτο πάπα, ο οποίος είχε έδρα την Πίζα.
Μια οικουμενική σύνοδος στη Γερμανία καθαίρεσε τους διαδόχους και των τριών πάπων και άνοιξε το δρόμο για την εκλογή ενός νέου και μοναδικού πάπα το 1417. Το πρώτο κονκλάβιο στην Καπέλα Σιστίνα πραγματοποιήθηκε το 1492, τη χρονιά που ο Χριστόφορος Κολόμβος διέσχισε τον Ατλαντικό Ωκεανό. Η πρώτη εκλογή κάτω από τις τοιχογραφίες του Μιχαήλ Άγγελου αμαυρώθηκε από σκάνδαλο.
Ο Πάπας Αλέξανδρος ΣΤ΄, μέλος της πλούσιας οικογένειας Βοργία, γνωστής για τον πλούσιο τρόπο ζωής του και τα πολλά παιδιά του, εξασφάλισε την εκλογή του δωροδοκώντας συναδέλφους καρδινάλιους με γη, χρήματα και επικερδείς θέσεις στη γραφειοκρατία του Βατικανού, γνωστή ως Κουρία.
Έξι καρδινάλιοι σε ένα δωμάτιο και ξύλινα…γιογιό
Αφού η Καπέλα Σιστίνα έγινε ο σταθερός χώρος για τα κονκλάβια, οι καρδινάλιοι μοιράζονταν υπνοδωμάτια σε αυτό που ήταν κάποτε το διαμέρισμα του Αλέξανδρου ΣΤ΄ στο Βατικανό. Δεν υπήρχαν ανέσεις. Έξι καρδινάλιοι μοιράζονταν ένα δωμάτιο, με αυτοσχέδια χωρίσματα για ιδιωτικότητα. Τα μπάνια ήταν λίγα και στους καρδινάλιους δίνονταν ξύλινες καρέκλες, ουσιαστικά γιογιό, για να τα έχουν δίπλα στα κρεβάτια τους.
«Είναι ένα κάθισμα με τρύπα. Όταν οι καρδινάλιοι ψήφιζαν στην Καπέλα Σιστίνα, το προσωπικό ερχόταν για να καθαρίσει και να προετοιμάσει τα δωμάτια για την επόμενη μέρα», δήλωσε ο Λουτσιάνο Γκαλιάνο, ανώτερος διευθυντής στα Μουσεία του Βατικανού, στα οποία περιλαμβάνεται και το διαμέρισμα του Αλεξάνδρου ΣΤ΄.
Αυτή η ρύθμιση συνεχίστηκε μέχρι το 1978, το έτος των δύο κονκλαβίων: τον Αύγουστο, όταν εξελέγη ο Πάπας Ιωάννης Παύλος Α΄, και τον Οκτώβριο, μετά τον θάνατό του. Ο Πολωνός Καρδινάλιος Κάρολ Γιόζεφ Βοϊτίλα -ο οποίος θα γινόταν ο επόμενος ποντίφικας και αργότερα αγιοποιήθηκε ως Άγιος Ιωάννης Παύλος Β΄– τρομοκρατήθηκε από την εμπειρία. «Ήταν μια πολύ ζεστή χρονιά. Ας πούμε απλώς ότι δεν τους άρεσε να μένουν σε αυτά τα δωμάτια», είπε ο Γκαλιάνο. «Μετά το δεύτερο, τον Οκτώβριο, το όνειρο του Ιωάννη Παύλου Β’ ήταν να προετοιμάσει ένα ειδικό μέρος για το κονκλάβιο».
Ο Ιωάννης Παύλος Β’, ο πρώτος μη Ιταλός Πάπας εδώ και 455 χρόνια, κέρδισε μετά από μια έντονη διαμάχη μεταξύ δύο Ιταλών επικρατέστερων, κάτι που βοήθησε τους καρδινάλιους να αποφασίσουν να εκλέξουν έναν ξένο, δήλωσε ο ιστορικός Mελόνι. Ο Πολωνός πάπας διέταξε την κατασκευή ενός ξενώνα για καρδινάλιους. Το Domus Sanctae Marthae ή το Σπίτι της Αγίας Μάρθας είναι το μέρος όπου υποτίθεται ότι διαμένουν όλοι οι καρδινάλιοι που ψηφίζουν κατά τη διάρκεια των κονκλαβίων.
Υπάρχει ένα πρόβλημα: Ο Πάπας Φραγκίσκος διόρισε τόσους πολλούς καρδινάλιους που δεν υπάρχουν αρκετά υπνοδωμάτια. Αυτή την εβδομάδα, περίπου δώδεκα από αυτούς θα κοιμούνται σε ένα κοντινό κτήριο.