Η ιδέα μιας τετραήμερης εργασιακής εβδομάδας έχει κερδίσει σημαντικό έδαφος σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, όπου υλοποιούνται προγράμματα που στοχεύουν σε λιγότερες ώρες εργασίας χωρίς μείωση μισθού και με έμφαση στη βελτίωση της ισορροπίας επαγγελματικής και προσωπικής ζωής. Στην Ελλάδα, ωστόσο, η νέα ρύθμιση του υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης ακολουθεί διαφορετική κατεύθυνση, προκαλώντας ήδη συζητήσεις και αντιδράσεις.
Τι προβλέπει το νέο νομοσχέδιο
Το πρόσφατο εργασιακό νομοσχέδιο δίνει πλέον τη δυνατότητα για τετραήμερη εργασία καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους, αντί για το σημερινό πλαίσιο που επιτρέπει κάτι αντίστοιχο μόνο για έως έξι μήνες. Ο εργαζόμενος, εφόσον συμφωνήσει με τον εργοδότη του, θα μπορεί να απασχολείται τέσσερις ημέρες την εβδομάδα, αυξάνοντας το ημερήσιο ωράριο ώστε να καλύπτει το σύνολο των ωρών εργασίας.
Στην πράξη, αυτό σημαίνει ότι κάποιος μπορεί να εργάζεται έως 10 ώρες ημερησίως για τέσσερις ημέρες, έχοντας την πέμπτη ημέρα ρεπό, εφόσον τηρούνται οι κανόνες για ημερήσιο χρόνο ανάπαυσης (11 ώρες) και το ανώτατο εβδομαδιαίο όριο εργασίας.
Το Υπουργείο χαρακτηρίζει τη ρύθμιση ως ένα βήμα μεγαλύτερης ευελιξίας, με στόχο την καλύτερη προσαρμογή των αναγκών εργαζομένων και επιχειρήσεων. Ωστόσο, από την πρώτη στιγμή, συνδικάτα και αντιπολίτευση εξέφρασαν επιφυλάξεις, κάνοντας λόγο για κίνδυνο κατάργησης στην πράξη του οκταώρου, καθώς το μοντέλο επιτρέπει επιμήκυνση του ημερήσιου χρόνου εργασίας και υπερεκμετάλλευση, ακόμη και με προσαύξηση αποδοχών 40%.
Οι ευρωπαϊκές εμπειρίες
Σε αρκετές χώρες της Ευρώπης, η τετραήμερη εβδομάδα εργασίας συνδέεται κυρίως με τη μείωση του συνολικού χρόνου εργασίας χωρίς περικοπή μισθού.
Η Ισλανδία ήταν η πρώτη που πειραματίστηκε εκτεταμένα με το μοντέλο μεταξύ 2015 και 2019, μειώνοντας το ωράριο από 40 σε 35-36 ώρες εβδομαδιαίως, με θετικά αποτελέσματα στην παραγωγικότητα και την ευημερία των εργαζομένων.
Το Βέλγιο ακολούθησε με θεσμοθέτηση του δικαιώματος συμπυκνωμένης εβδομάδας, επιτρέποντας στους εργαζομένους να «μοιράζουν» το ίδιο ωράριο σε τέσσερις ημέρες χωρίς απώλειες αποδοχών. Στη Γερμανία, 45 εταιρείες συμμετείχαν φέτος σε πιλοτικό πρόγραμμα τετραήμερης εργασίας, ενώ παρόμοιες πρωτοβουλίες έχουν υλοποιηθεί στην Πορτογαλία, την Ισπανία, τη Σουηδία και τη Γαλλία, εστιάζοντας στο ίδιο μοντέλο μείωσης ωρών.
Στο Ηνωμένο Βασίλειο, το «συμπιεσμένο ωράριο» παραμένει προαιρετικό και δοκιμάζεται με θετικά αποτελέσματα στην ψυχική υγεία και τη δημιουργικότητα, αλλά και επιφυλάξεις για ενδεχόμενη υπερκόπωση. Την ίδια στιγμή, η Πολωνία από την 1η Ιουλίου 2025 θα ξεκινήσει δοκιμαστικά τετραήμερη εργασία με 32-35 ώρες εβδομαδιαίως.
Πλεονεκτήματα και ενστάσεις
Η συζήτηση για την τετραήμερη εργασία σχετίζεται άμεσα με την τεχνολογική πρόοδο, την αυτοματοποίηση και τις νέες απαιτήσεις των εργαζομένων. Πολλές μελέτες δείχνουν αύξηση της παραγωγικότητας, μείωση σφαλμάτων και λιγότερο άγχος. Παράλληλα, η λιγότερη μετακίνηση μπορεί να έχει θετικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις.
Ωστόσο, οικονομολόγοι τονίζουν ότι η συμπίεση ωραρίων ενδέχεται να οδηγήσει σε υψηλότερο κόστος για τις επιχειρήσεις και πιέσεις στη συνολική ανταγωνιστικότητα.
Το «ελληνικό μοντέλο»
Σε αντίθεση με την πλειονότητα των ευρωπαϊκών παραδειγμάτων, το ελληνικό μοντέλο προβλέπει τετραήμερη εργασία χωρίς μείωση του συνολικού χρόνου εργασίας, αλλά με δυνατότητα προσαύξησης της αμοιβής για τις επιπλέον ώρες. Η επιλογή αυτή βασίζεται στην αρχή της συναίνεσης μεταξύ εργοδότη και εργαζομένου, χωρίς να θεσπίζεται οριζόντιο δικαίωμα για όλους.
Η επόμενη περίοδος θα δείξει κατά πόσο η ελληνική προσέγγιση μπορεί να συνδυάσει ευελιξία και προστασία των εργαζομένων, ή αν, όπως φοβούνται οι επικριτές, θα αποδειχθεί «παγίδα» για την εντατικοποίηση της εργασίας και την υπονόμευση του οκταώρου.