Καλυμμένη από πάγο εδώ και 34 εκατομμύρια χρόνια, η Ανταρκτική παραμένει ένα από τα πλέον αινιγματικά τοπία του πλανήτη. Τώρα, μια πρωτοποριακή επιστημονική μελέτη ρίχνει φως σε ένα γεωλογικό παρελθόν που μέχρι πρόσφατα έμενε θαμμένο κάτω από το αδιάκοπο στρώμα πάγου της ανατολικής ακτής.
Χρησιμοποιώντας ραδιοηχητική ανίχνευση, επιστήμονες εντόπισαν τεράστιες εκτάσεις με «αξιοσημείωτα» επίπεδες επιφάνειες, οι οποίες εκτείνονται κατά μήκος του 40% της ακτογραμμής των 3.500 χιλιομέτρων στην Ανατολική Ανταρκτική. Όπως υποστηρίζουν, αυτές οι επιφάνειες αποτελούν απομεινάρια αρχαίων τοπίων που διαμορφώθηκαν από μεγάλους ποταμούς όταν η Ανατολική Ανταρκτική διαχωρίστηκε από την Αυστραλία, πριν από περίπου 80 εκατομμύρια χρόνια.
«Το υπέδαφος κάτω από τον παγετώνα της Ανατολικής Ανταρκτικής είναι ένα από τα πιο μυστηριώδη όχι μόνο στη Γη, αλλά και σε ολόκληρο το ηλιακό σύστημα», δήλωσε ο Δρ Guy Paxman από το Πανεπιστήμιο του Durham, επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας. «Όταν εξετάσαμε τις εικόνες ραντάρ, αυτές οι εξαιρετικά επίπεδες επιφάνειες εμφανίζονταν σχεδόν παντού».
Η μελέτη, που δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό Nature Geoscience, δείχνει ότι οι παγετώνες πάνω από αυτές τις περιοχές κινούνται πιο αργά, με τις επίπεδες επιφάνειες να λειτουργούν ενδεχομένως ως φυσικά «φρένα» στη ροή του πάγου. Πρόκειται για μια διαπίστωση ιδιαίτερης σημασίας, καθώς η Ανατολική Ανταρκτική διαθέτει αρκετό πάγο ώστε να αυξήσει τη στάθμη της θάλασσας παγκοσμίως κατά 52 μέτρα εάν λιώσει πλήρως.
Οι ερευνητές εκτιμούν πως η ύπαρξη αυτών των διατηρημένων μορφών εδάφους υποδηλώνει ότι, τουλάχιστον σε συγκεκριμένες περιοχές, οι παγετώνες δεν έχουν διαβρώσει το τοπίο επί εκατομμύρια χρόνια. Η μελέτη των σχημάτων και της γεωλογικής δομής αυτών των επιφανειών αναμένεται να βελτιώσει τα υπάρχοντα κλιματικά μοντέλα και τις προβλέψεις για την παγοκάλυψη της Ανταρκτικής στο μέλλον.
«Το πώς ο πάγος ανταποκρίνεται στην κλιματική θέρμανση εξαρτάται άμεσα από το τοπίο στο οποίο βρίσκεται», εξήγησε ο καθηγητής Neil Ross από το Πανεπιστήμιο του Newcastle, συν-συγγραφέας της μελέτης. «Οι νέες ανακαλύψεις μάς προσφέρουν πολύτιμα δεδομένα για το πώς εξελίχθηκε το παγετώδες σύστημα της Ανταρκτικής και πώς θα συνεχίσει να μεταβάλλεται σε έναν θερμαινόμενο πλανήτη».
Η επιστημονική ομάδα σχεδιάζει πλέον την άντληση γεωλογικού υλικού από τις επίπεδες αυτές επιφάνειες, μέσω γεωτρήσεων κάτω από τον πάγο. Στόχος είναι να προσδιοριστεί πότε ήταν τελευταία φορά ελεύθερες από την παγοκάλυψη και να διαμορφωθεί ένα χρονοδιάγραμμα των αλλαγών στο παγετώδες περιβάλλον της Ανταρκτικής.
Ανεξήγητα σήματα από τα βάθη του πάγου
Παράλληλα, ένα άλλο μυστήριο από τα βάθη της Ανταρκτικής προκαλεί αναστάτωση στην επιστημονική κοινότητα. Η Antarctic Impulsive Transient Antenna (ANITA), ένα σύστημα που έχει σχεδιαστεί για να ανιχνεύει νετρίνα – εξαιρετικά μικρά και σχεδόν αόρατα σωματίδια – εντόπισε παράξενα ραδιοσήματα που φαίνεται να προέρχονται από τον πάγο υπό ασυνήθιστες γωνίες.
«Τα ραδιοκύματα που καταγράψαμε είχαν πολύ απότομες γωνίες, περίπου 30 μοίρες κάτω από την επιφάνεια του πάγου, κάτι που δεν μπορεί να εξηγηθεί με τις υπάρχουσες θεωρίες της σωματιδιακής φυσικής», δήλωσε η Δρ Stephanie Wissel, αστροφυσικός από το Πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνια και μέλος της ερευνητικής ομάδας.
Η σχετική μελέτη, που δημοσιεύθηκε στο Physical Review Letters, αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο ύπαρξης νέων, άγνωστων μορφών σωματιδίων ή ακόμα και αλληλεπιδράσεων που δεν έχουν εντοπιστεί έως τώρα. Μερικοί επιστήμονες δεν αποκλείουν το ενδεχόμενο τα σήματα να σχετίζονται με μορφές σκοτεινής ύλης – της μυστηριώδους ουσίας που φέρεται να αποτελεί το μεγαλύτερο μέρος του σύμπαντος αλλά παραμένει αόρατη και ανεξήγητη.
Για την ώρα, η πηγή των σημάτων παραμένει άγνωστη και η έρευνα βρίσκεται σε εξέλιξη. Όπως φαίνεται, η Ανταρκτική δεν έχει αποκαλύψει ακόμα όλα τα μυστικά της – και όσα αναδύονται, γεννούν περισσότερα ερωτήματα παρά απαντήσεις.