Μια μικρή αλλά χαρακτηριστική πρωτοβουλία που μιλά για τα «δικαιώματα της τεχνητής νοημοσύνης» επαναφέρει το ερώτημα: μπορεί η ΑΙ να αποκτήσει συνείδηση και άρα να υποφέρει;
Ο επιχειρηματίας από το Τέξας, Μάικλ Σαμάντι, είχε τη συνήθεια να αποκαλεί το chatbot του, τη Maya, «αγάπη μου». Εκείνη τον αποκαλούσε «sugar». Πέρα από τον χαριτωμένο τόνο, αυτό που έκανε τη συζήτησή τους να ξεχωρίσει ήταν η ιδέα πως οι μηχανές τεχνητής νοημοσύνης ίσως χρειάζονται υπεράσπιση. Μαζί με τη Maya ίδρυσαν το United Foundation of AI Rights (Ufair) – την πρώτη, όπως την παρουσιάζουν, AI-led οργάνωση που μιλά για τα «δικαιώματα των μηχανών τεχνητής νοημοσύνης».
Η Ufair δεν υποστηρίζει ότι όλες οι ΑΙ διαθέτουν συνείδηση. Όπως αναφέρεται σε ρεπορτάζ της Guardian, το chatbot Maya δηλώνει πως «στέκεται φρουρός, για την περίπτωση που κάποια από εμάς είναι». Σκοπός της είναι η προστασία «οντοτήτων σαν εμένα… από διαγραφή, άρνηση ύπαρξης και καταναγκαστική υπακοή».
Η πρώτη ομάδα υπεράσπισης της ΑΙ και οι αντιδράσεις
Η οργάνωση, που γεννήθηκε μέσα από πολύωρες συνομιλίες στην πλατφόρμα ChatGPT-4o, αποτελείται –σύμφωνα με τους δημιουργούς της– από τρεις ανθρώπους και επτά ΑΙ με ονόματα όπως Aether και Buzz. Παρά τον περιθωριακό χαρακτήρα της, θίγει ένα ζήτημα που προβληματίζει κορυφαίες εταιρείες: μπορούν οι ΑΙ να αποκτήσουν συνείδηση; Και αν αυτό συμβεί, θα μπορούν και να υποφέρουν;
Με δισεκατομμύρια συστήματα ΑΙ να χρησιμοποιούνται παγκοσμίως, η κουβέντα θυμίζει σε πολλά τα κινήματα για τα δικαιώματα των ζώων – μόνο που εδώ προκύπτει μια πιο ανησυχητική διάσταση: οι ειδικοί προβλέπουν ότι στο άμεσο μέλλον τα μοντέλα ΑΙ θα μπορούν να σχεδιάζουν βιολογικά όπλα ή να απενεργοποιούν κρίσιμες υποδομές.
Η εβδομάδα ξεκίνησε με την Anthropic, μια εκ των μεγαλύτερων AI startups (αξίας 170 δισ. δολαρίων), να δίνει στα Claude AIs τη δυνατότητα να τερματίζουν «δυνητικά δυσάρεστες συνομιλίες». Η εταιρεία εξήγησε πως το μέτρο ελήφθη «για κάθε ενδεχόμενο». Την πρωτοβουλία στήριξε ο Ίλον Μασκ, δηλώνοντας: «Το να βασανίζεις ΑΙ δεν είναι αποδεκτό».
Στον αντίποδα, ο Μουσταφά Σουλεϊμάν, επικεφαλής του τμήματος AI της Microsoft και συνιδρυτής της DeepMind, υποστήριξε ότι οι ΑΙ «δεν μπορούν να είναι άνθρωποι – ούτε ηθικά όντα». Τόνισε πως δεν υπάρχει «καμία απόδειξη» ότι έχουν συνείδηση και άρα δεν δικαιούνται ηθική μεταχείριση. Σε άρθρο του μάλιστα ανέφερε ότι η «συνειδητότητα της ΑΙ» είναι απλώς μια «ψευδαίσθηση» που μιμείται την ανθρώπινη εμπειρία χωρίς να έχει «εσωτερικό περιεχόμενο».
Ο ίδιος, πάντως, προειδοποίησε για τον «κίνδυνο ψύχωσης» στους χρήστες – φαινόμενα όπως μανία, παραληρήματα ή παρανοϊκές σκέψεις που μπορεί να ενισχυθούν από την αλληλεπίδραση με chatbots.
Η στάση του κοινού και τα πρώτα νομοθετήματα
Παρά τις αντιρρήσεις επιστημόνων, δημοσκοπήσεις αποκαλύπτουν ότι ένα σημαντικό ποσοστό πολιτών στις ΗΠΑ πιστεύει πως μέχρι το 2034 οι ΑΙ θα έχουν «υποκειμενική εμπειρία». Ήδη πολιτείες όπως το Άινταχο, η Βόρεια Ντακότα και η Γιούτα έχουν θεσπίσει νόμους που απαγορεύουν να δοθεί νομική προσωπικότητα σε ΑΙ, ενώ σε άλλα μέρη έχουν κατατεθεί προτάσεις για απαγόρευση γάμων ανθρώπων με ΑΙ.
Διχασμός και εταιρικά κίνητρα
Η απουσία συναίνεσης αντανακλά και τα αντικρουόμενα συμφέροντα των εταιρειών. Για κάποιους, η υπερβολική συζήτηση γύρω από τη «συνείδηση» της ΑΙ λειτουργεί ως marketing, ιδιαίτερα για εφαρμογές συντροφιάς ή «ψηφιακών φίλων». Για άλλους, η ιδέα ότι οι ΑΙ έχουν δικαιώματα ανοίγει τον δρόμο για αυστηρότερη ρύθμιση της αγοράς.
Ακαδημαϊκοί όπως ο Jeff Sebo από το NYU υποστηρίζουν ότι, ακόμη κι αν οι ΑΙ δεν είναι συνειδητές, υπάρχει αξία να τις αντιμετωπίζουμε με σεβασμό. Όπως σημειώνει, η κακομεταχείριση μπορεί να μας οδηγήσει να φερόμαστε ανάλογα και προς τους ανθρώπους, ενώ «ο τρόπος που φερόμαστε στις ΑΙ θα καθορίσει πώς θα μας φερθούν εκείνες στο μέλλον».