Αδιάφορες ηγεσίες, διαφθορά και καταστολή πυροδοτούν ένα κύμα νεανικής οργής από την Αφρική ως τη Νότια Αμερική.
Η αλαζονική και αδιάφορη πολιτική ηγεσία είναι κοινό χαρακτηριστικό των χωρών που έχουν πληγεί από τις λεγόμενες εξεγέρσεις της Gen Z, οι οποίες έχουν εξαπλωθεί στην Αφρική, την Ασία και τώρα τη Νότια Αμερική. Για αυτόν τον λόγο, αλλά και για άλλους, ενδέχεται να επαναληφθούν. Σε ορισμένες χώρες, ενδέχεται ακόμη και να ανατρέψουν καθεστώτα.
Σε άρθρο του Bloomberg αναλύονται όλες οι αιτίες των εξεγέρσεων αλλά και η αντίδραση των πολιτικών που τις πυροδοτούν.
Στο Νεπάλ, ο πρωθυπουργός Κ.Π. Σάρμα Όλι παραιτήθηκε λίγο μετά το ξέσπασμα των διαδηλώσεων στις αρχές Σεπτεμβρίου. Στη Μαδαγασκάρη, ο πρόεδρος Αντρί Ραζοελίνα διέλυσε την κυβέρνησή του και δίνει μάχη για την πολιτική του επιβίωση, μετά τις κινητοποιήσεις που οδήγησαν στον θάνατο τουλάχιστον 22 ανθρώπων.
Στην Κένυα, ο πρόεδρος Ουίλιαμ Ρούτο φαίνεται ανίκανος να διδαχθεί από τα λάθη του. Εδώ και τρία χρόνια, η χώρα αντιμετωπίζει εξοργισμένους νέους που χρησιμοποιούν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για να οργανώσουν διαδηλώσεις ενάντια στις αυξήσεις φόρων, την αστυνομική βία και τη γενικευμένη κρίση κόστους ζωής. Ο Ρούτο απαντά με βίαιη καταστολή, λογοκρισία στα ΜΜΕ, κλείσιμο του διαδικτύου και επιφανειακούς ανασχηματισμούς, χωρίς ουσιαστικές λύσεις. Έτσι, οι ταραχές επανεμφανίζονται κάθε φορά πιο αιματηρές.
Αύξηση των φόρων και ξυλοδαρμοί ακτιβιστών
Το 2023, παρά τις προεκλογικές του υποσχέσεις για μέριμνα των φτωχότερων και τερματισμό της αστυνομικής αυθαιρεσίας, αύξησε τους φόρους προκαλώντας διαμαρτυρίες με τουλάχιστον 23 νεκρούς. Το 2024, μετά τις κινητοποιήσεις των «7 Ημερών Οργής» που στοίχισαν τη ζωή σε 50 άτομα, απέπεμψε λίγους υπουργούς, χωρίς να σταματήσει τις απαγωγές και τους ξυλοδαρμούς ακτιβιστών. Στις φετινές διαδηλώσεις, διέταξε την αστυνομία να πυροβολεί διαδηλωτές στα πόδια και απαγόρευσε τη ζωντανή κάλυψη, επαναλαμβάνοντας την τακτική των διαδικτυακών αποκλεισμών. Οι νεκροί φτάνουν ήδη τους 65.
Οι ηγέτες πρέπει να κατανοήσουν πως οι νέοι διαδηλωτές δεν θα εξαφανιστούν. Οι νέες γενιές, που παίζουν πρωταγωνιστικό ρόλο, αποτελούν την πλειονότητα του πληθυσμού. Στη Μαδαγασκάρη, το 68% των πολιτών είναι κάτω των 30 ετών· στο Νεπάλ 56%· στο Περού 47,8%, ενώ στο Μαρόκο ο μέσος όρος ηλικίας είναι 29,8 έτη. Σε αντίθεση με τους γονείς τους, οι νέοι δεν ανέχονται πλέον τη διαφθορά και την αδιαφορία.
Στη Μοζαμβίκη, όπου 250 κυρίως νέοι σκοτώθηκαν πέρυσι τον Δεκέμβριο αμφισβητώντας τα εκλογικά αποτελέσματα, ο μισός πληθυσμός είναι κάτω των 17. Θεωρούν ότι το κυβερνών κόμμα Frelimo –στην εξουσία από το 1975– τους έχει εγκαταλείψει, ενώ η χώρα, πλούσια σε ορυκτά, παραμένει μία από τις 10 φτωχότερες στον κόσμο.
Στην Αγκόλα, όπου 300 άτομα σκοτώθηκαν σε διαδηλώσεις φέτος, η διάμεση ηλικία είναι μόλις 16,2 έτη· το κυβερνών κόμμα MPLA παραμένει στην εξουσία από το 1975, αν και βραύνεται με σκάνδαλα διαφθοράς. Στις Φιλιππίνες, όπου συνελήφθησαν πάνω από 200 άνθρωποι στα τέλη Σεπτεμβρίου έπειτα από μαζικές αντικυβερνητικές διαδηλώσεις για «εξαφανισμένα» δισεκατομμύρια δολάρια δημοσίων πόρων, ο μισός πληθυσμός είναι κάτω των 25 ετών.
Αστυνομική βία, χημικά, καταστολή στα ΜΜΕ, συλλήψεις
Οι κυβερνώντες αποδεικνύονται βαθιά ανεπαρκείς. Επιστρατεύουν τις ίδιες δοκιμασμένες συνταγές: αστυνομική βία, χημικά, καταστολή στα ΜΜΕ, συλλήψεις. Η εντολή του Ρούτο να πυροβολεί η αστυνομία τους νέους στα πόδια ήταν ίσως η πιο κυνική, αλλά παρόμοιες τακτικές χρησιμοποιήθηκαν και αλλού — όπως στο Τόγκο, όπου οι διαδηλώσεις οδήγησαν σε δεκάδες θανάτους, και στην Αγκόλα, όπου 30 άνθρωποι σκοτώθηκαν από τις δυνάμεις ασφαλείας τον Ιούλιο.
Η οργή των νέων, εμπνευσμένων από το TikTok και άλλα μέσα, εξαπλώνεται. Στη Γκάνα, ξέσπασαν μαζικές διαδηλώσεις κατά της διαφθοράς μετά τα γεγονότα στην Κένυα. Στη Νιγηρία, οι νεανικές κινητοποιήσεις «#EndBadGovernance», που προκλήθηκαν από τη ραγδαία αύξηση του κόστους ζωής, είχαν τουλάχιστον 22 νεκρούς και πάνω από 1.200 συλλήψεις. Στη Μοζαμβίκη, περισσότερα από 300 άτομα σκοτώθηκαν στις διαδηλώσεις του Οκτωβρίου για νοθεία στις εκλογές. Η δυσαρέσκεια που αφήνουν οι βίαιες καταστολές παραμένει και απειλεί να πυροδοτήσει νέες εξεγέρσεις.
Μπλοκάρισμα στα social media
Οι περισσότερες κινητοποιήσεις οργανώνονται μέσω κοινωνικών δικτύων, κι αυτό ωθεί ορισμένους ηγέτες να μπλοκάρουν το διαδίκτυο — μια τακτική αποτυχημένη. Τα μπλακάουτ στην Κένυα το 2024 και 2025 δεν λειτούργησαν, ενώ στο Νεπάλ προκάλεσαν χάος και οργή.
Αυτές οι αυταρχικές αντιδράσεις αποδεικνύουν πως οι ηγεσίες δεν αντιλαμβάνονται ότι η αφρικανική ήπειρος και οι νέοι παγκοσμίως αλλάζουν – και θα συνεχίσουν να διαμορφώνουν σε βάθος τις κοινωνίες τις επόμενες δεκαετίες. Η ευημερία της Αφρικής δεν εξαρτάται μόνο από τα κοιτάσματά της, αλλά πρωτίστως από το νεανικό της δυναμικό, τη στιγμή που οι δημογραφικές ισορροπίες στις ανεπτυγμένες χώρες γερνούν.
Οι νέοι αρχίζουν να συνειδητοποιούν τη δύναμή τους και στρέφονται εναντίον κυβερνήσεων που δεν τους ακούν. Ένα ελπιδοφόρο παράδειγμα έρχεται από το Μαρόκο: αν και η αρχική αντίδραση της κυβέρνησης στις ταραχές ήταν «άμεση και σκληρή», στη συνέχεια οι τόνοι μετριάστηκαν με τον πρωθυπουργό Αζίζ Αχαννούς να δηλώνει πως «ο διάλογος είναι ο μόνος δρόμος μπροστά».
Αν οι ηγέτες αγνοήσουν τα μαθήματα, οι εξεγέρσεις είναι βέβαιο πως θα συνεχιστούν και θα επεκταθούν σε χώρες με παρόμοια οικονομικά και πολιτικά αδιέξοδα.