Αν και η Τουρκία ξεκίνησε επίσημα τις προσπάθειες για την απόκτηση του Eurofighter Typhoon το 2022-2023, η σχέση της με το αεροσκάφος χρονολογείται από τη δεκαετία του 1980
Πριν από λίγες μέρες αποκαλύφθηκαν οι λεπτομέρειες της συμφωνίας Βρετανίας – Τουρκίας για τα Eurofighter η οποία χαρακτηρίστηκε ως «η μεγαλύτερη συμφωνία εξαγωγής μαχητικών αεροσκαφών για μια γενιά» από τον Βρετανό πρωθυπουργό που επισκέφθηκε τη χώρα
Εξ΄ αρχής έμπειροι αναλυτές απόρησαν με το γεγονός ότι η Τουρκία θα δαπανήσει το τεράστιο ποσό των περίπου 8 δισεκατομμυρίων λιρών για τη συμφωνία, η οποία υπογράφηκε στις 27 Οκτωβρίου από τον Τούρκο πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και τον Βρετανό πρωθυπουργό Κιρ Σταρμερ κατά την πρώτη επίσκεψή του στη χώρα.
Οι Τούρκοι ανέφεραν σχετικά με το deal: Το κόστος του έργου για τα 20 νέα αεροσκάφη Eurofighter Typhoon παραγωγής, τον εξοπλισμό αποστολής και διάφορους τύπους και ποσότητες πυρομαχικών που περιλαμβάνονται στο περιεχόμενο της προμήθειας ανέρχεται σε περίπου 5,4 δισεκατομμύρια βρετανικές λίρες .
Από τα 5,4 δισ. μέχρι τα 8 όμως υπάρχει μια διαφορά…
Σύμφωνα με κάποιες ανεπιβεβαίωτες πληροφορίες η ομάδα για τα Eurofighter έδωσε στην Τουρκία πρόσβαση στον πηγαίο κώδικα των Typhoons και αυτό ήταν καθοριστικό για τη λήψη της απόφασης από την Άγκυρα. Τούρκοι αξιωματούχοι και μέσα ενημέρωσης ανέφεραν ότι η Eurofighter έδωσε στην Τουρκία πρόσβαση στον πηγαίο κώδικα των Typhoons, ώστε η Άγκυρα να μπορεί να ενσωματώσει τα πυρομαχικά της και τις συνδέσεις δεδομένων επανδρωμένων-μη επανδρωμένων ομάδων. Έτσι, τα τουρκικά Typhoons θα αποκτήσουν χαρακτηριστικά 5ης γενιάς. Θα ενσωματωθούν με τα τουρκικά drones με τεχνολογία τεχνητής νοημοσύνης.
Το Eurofighter Typhoon είναι ένα ευρωπαϊκό αεροσκάφος πολλαπλών ρόλων 4,5ης γενιάς που παράγεται από την τετραμελή κοινοπραξία Eurofighter Consortium, η οποία αποτελείται από το Ηνωμένο Βασίλειο, τη Γερμανία, την Ισπανία και την Ιταλία.
Δεδομένου ότι οποιαδήποτε αγορά του αεροσκάφους από τρίτους απαιτεί την έγκριση όλων των μελών της κοινοπραξίας, η αγορά του Eurofighter από την Τουρκία καθυστέρησε για μεγάλο χρονικό διάστημα λόγω του βέτο του Βερολίνου, το οποίο άρθηκε τον Ιούλιο του 2025. Η συμφωνία βασίζεται σε ένα μνημόνιο κατανόησης (MoU) που υπογράφηκε μεταξύ της Τουρκίας και του Ηνωμένου Βασιλείου για την πώληση περίπου 40 Typhoons στην Άγκυρα, μετά την έγκριση της Γερμανίας.
Όταν η Τουρκία απέρριψε το Eurofighter
Αν και η Τουρκία ξεκίνησε επίσημα τις προσπάθειες για την απόκτηση του Eurofighter Typhoon το 2022-2023, η σχέση της με το αεροσκάφος χρονολογείται από τη δεκαετία του 1980, θυμίζει το eurasiantimes.com.
Στην πραγματικότητα, όπως σημειώνει η συντηρητική τουρκική εφημερίδα Yeni Safak, «η πορεία της Τουρκίας έχει διασταυρωθεί με το Eurofighter Typhoon πολλές φορές κατά τις τελευταίες τέσσερις δεκαετίες». Το 1983, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Γερμανία, η Ιταλία και η Ισπανία αναγνώρισαν από κοινού την ανάγκη αναβάθμισης της αεροπορικής τους δύναμης και έτσι γεννήθηκε η ιδέα του Eurofighter.
Αρχικά, η Γαλλία κλήθηκε να συμμετάσχει ως μέλος, αλλά η συμφωνία δεν προχώρησε και το Παρίσι αποφάσισε να αναπτύξει το Rafale. Το πρόγραμμα Eurofighter ξεκίνησε επίσημα από τα μέλη του κονσόρτσιουμ τον Νοέμβριο του 1988.
Στα μέσα της δεκαετίας του 1980, η Τουρκία διαπραγματευόταν μια σύμβαση με την Ευρώπη για την αγορά 40 αεροσκαφών Tornado, που είχαν αναπτυχθεί από κοινού από το Ηνωμένο Βασίλειο, την Ιταλία και τη Γερμανία. Την εποχή εκείνη, στην Άγκυρα είχε υποσχεθεί ισότιμη συμμετοχή στο τότε αναδυόμενο πρόγραμμα Eurofighter, υπό την προϋπόθεση ότι θα οριστικοποιούνταν η συμφωνία για τα Tornado. Ωστόσο, η συμφωνία τελικά κατέρρευσε, καθώς το Τμήμα Εγγύησης Εξαγωγικών Πιστώσεων του Ηνωμένου Βασιλείου αρνήθηκε να χρηματοδοτήσει την αγορά.
Ελλείψει του Tornado, η Τουρκία στράφηκε στο αμερικανικό F-16 Fighting Falcon, μια πιο ευέλικτη και προσιτή επιλογή που συνέβαλε στην ανάπτυξη της εγχώριας αμυντικής βιομηχανίας της.
Αυτό έθεσε τέλος στην προοπτική συμμετοχής της Τουρκίας στο πρόγραμμα Eurofighter. Αναφορές στα τουρκικά μέσα ενημέρωσης αναφέρουν ότι στην Άγκυρα προσφέρθηκε ξανά το αεροσκάφος σε δύο περιπτώσεις στις αρχές της δεκαετίας του 2000, με τη δυνατότητα να ενταχθεί στην κοινοπραξία ως εταίρος και ευκαιρίες για βιομηχανική συνεργασία.
Ωστόσο, αυτές οι ευκαιρίες δεν υλοποιήθηκαν ποτέ για διάφορους λόγους, ένας από τους οποίους ήταν το ενδιαφέρον της Τουρκίας για το αμερικανικό αεροσκάφος πέμπτης γενιάς F-35 Joint Strike Fighter (JSF). Το 2002, η Τουρκία έγινε ο έβδομος διεθνής εταίρος στο αμερικανικό πρόγραμμα JSF, προσχωρώντας στα μέλη του ΝΑΤΟ Ηνωμένο Βασίλειο, Ιταλία, Ολλανδία, Καναδάς, Δανία και Νορβηγία. Μέχρι το 2007, η Άγκυρα είχε υπογράψει μνημόνιο κατανόησης (MoU) για τη συμμετοχή της στην παραγωγή του F-35.
Πήγε για F-35 και έμεινε εκτός νυμφώνος
Η Τουρκία τελικά εντάχθηκε πλήρως στο πρόγραμμα F-35. Περίπου δέκα τουρκικές εταιρείες συμμετείχαν στην ανάπτυξη του αεροσκάφους πέμπτης γενιάς, με συνολική τουρκική επένδυση άνω του 1 δισεκατομμυρίου δολαρίων. Η Τουρκία κατασκεύαζε περίπου 900 εξαρτήματα για το F-35, συμπεριλαμβανομένων τμημάτων της κεντρικής ατράκτου και της οθόνης του πιλοτηρίου. Αυτό άφησε ελάχιστο δημοσιονομικό περιθώριο στην Τουρκία για να επενδύσει στο πρόγραμμα Eurofighter.
Επιπλέον, ήδη χρησιμοποιούσε το F-16 και ήταν σίγουρη για την αναβάθμιση της Πολεμικής Αεροπορίας της με μαχητικά αεροσκάφη JSF. Ωστόσο, όπως είναι γνωστό, η Τουρκία αποβλήθηκε από το πρόγραμμα F-35, λόγω της αγοράς τεσσάρων συστημάτων S-400 AD από τη Ρωσία σε μια συμφωνία που υπογράφηκε το 2017. Όταν η Τουρκία δέχτηκε την πρώτη παράδοση S-400 από τη Ρωσία το 2019, τιμωρήθηκε από την προηγούμενη κυβέρνηση Τραμπ στο πλαίσιο του CAATSA (Countering America’s Adversaries Through Sanctions Act) και αποβλήθηκε από το πρόγραμμα F-35, γεγονός που έπληξε σοβαρά τις προσπάθειες εκσυγχρονισμού της Άγκυρας.
Αυτό σήμαινε ότι η Τουρκία δεν θα μπορούσε πλέον να λάβει τα μαχητικά πέμπτης γενιάς ή να αναβαθμίσει τον παλαιό στόλο F-16C/D.
Πώς επέστρεψε στην προοπτική των Eurofighters
Η Τουρκία δεν εγκατέλειψε ποτέ το F-35 και οι συνομιλίες για την επανένταξή της στο πρόγραμμα συνεχίστηκαν. Ωστόσο, χωρίς να διαφαίνεται κάποια σημαντική εξέλιξη, η Τουρκία προχώρησε στην κατασκευή του δικού της μαχητικού πέμπτης γενιάς (KAAN) και αποφάσισε να αποκτήσει εν τω μεταξύ ένα αεροσκάφος 4+ γενιάς.
Η αναζήτηση της Τουρκίας για ένα νέο μαχητικό αεροσκάφος ήταν μια μακρά διαδικασία που περιελάμβανε την αξιολόγηση διαφόρων επιλογών. Τελικά, τον Νοέμβριο του 2023, ο υπουργός Άμυνας της Τουρκίας, Yasar Gular, ανακοίνωσε ότι η χώρα βρισκόταν σε διαπραγματεύσεις με την Ισπανία και το Ηνωμένο Βασίλειο για την αγορά Eurofighter Typhoons.
Αυτό ήταν το ξεκίνημα μιας ακόμη μάχης, καθώς η Γερμανία αρνήθηκε να επιτρέψει την εξαγωγή των μαχητικών αεροσκαφών στην Τουρκία, λόγω των άνευ προηγουμένου παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από την Άγκυρα.
Τον Νοέμβριο του 2024, εν μέσω ενδείξεων ότι η Γερμανία άρχιζε τελικά να μαλακώνει τη στάση της όσον αφορά την εξαγωγή, ο Yaşar Güler δήλωσε: «Θα αποκτήσουμε 40 μαχητικά αεροσκάφη Eurofighter Typhoon. Η Γερμανία ήταν απρόθυμη για μεγάλο χρονικό διάστημα, αλλά με τις εποικοδομητικές συνεισφορές των συμμάχων μας στο ΝΑΤΟ, της Ιταλίας, του Ηνωμένου Βασιλείου και της Ισπανίας, τελικά έδωσε θετική απάντηση».
Η Τουρκία επέλεξε τα Eurofighter λόγω Ελλάδας
Ο κύριος παράγοντας που οδήγησε την Τουρκία στην απόκτηση των Eurofighter Typhoon ήταν η ανάγκη να αποτρέψει την Ελλάδα, η οποία έχει αποκτήσει έναν σημαντικό στόλο γαλλικών μαχητικών Rafale και έχει υπογράψει για την απόκτηση των αεροσκαφών F-35 Lightning II. Αν και η Τουρκία αναπτύσσει τα δικά της μαχητικά KAAN πέμπτης γενιάς, θα χρειαστεί χρόνος για να καταστεί πλήρως λειτουργικός ένας στόλος που θα μπορούσε στο απώτερο μέλλον να αποτελέσει πρόκληση για την Ελληνική Πολεμική Αεροπορία.
«Η Τουρκία και τα Eurofighter είναι μια ολόκληρη ιστορία», δήλωσε ο Aaron Stein, πρόεδρος του Ινστιτούτου Ερευνών Εξωτερικής Πολιτικής, σε συνέντευξή του στο AFP, αναφερόμενος στην απόρριψη των Eurofighter υπέρ των αμερικανικών F-35.
Μια υποβέλτιστη απόφαση
Η αγορά 20 Eurofighter Typhoons αξίας 10,66 δισεκατομμυρίων δολαρίων από την Τουρκία, αν και αποτελεί στρατηγική κίνηση για την ενίσχυση της πολεμικής της αεροπορίας εν μέσω περιφερειακών εντάσεων, είναι μια υποβέλτιστη απόφαση, δεδομένης της προηγούμενης απόρριψης του προγράμματος.
Με την άρνησή της να συμμετάσχει στο κονσόρτσιουμ Eurofighter ως ισότιμος εταίρος, η Τουρκία έχασε την ευκαιρία να συν-αναπτύξει το αεροσκάφος, να ενσωματώσει την αμυντική της βιομηχανία και να μοιραστεί το κόστος και τα τεχνολογικά οφέλη.
Αντ’ αυτού, ως αγοραστής το 2025, η Τουρκία αντιμετωπίζει μια υψηλή τιμή για ένα αεροσκάφος 4,5ης γενιάς, με παραδόσεις που θα έχουν καθυστερήσει τουλάχιστον μέχρι το 2030. Κι αυτό επειδή, όπως το Newsbomb ανέφερε σε προηγούμενο άρθρο, είναι γνωστό ότι οι γραμμές παραγωγής είναι γεμάτες μέχρι το 2034, κυρίως λόγω παραγγελιών από χώρες της κοινοπραξίας όπως η Ισπανία και η Γερμανία.
Σε αυτό το σημείο, η μόνη επιλογή της Τουρκίας είναι να παραγγείλει ίσως 20 ή ακόμα και 20+20 Typhoon Tranche 4 (το Typhoon κυκλοφορεί και ως Blocks· Tranche 1, Tranche 2, Tranche 3A, Tranche 4) από το Ηνωμένο Βασίλειο και να προμηθευτεί μεταχειρισμένα Eurofighter Typhoon Tranche 3A, εν αναμονή της παράδοσης αυτών των αεροσκαφών στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του 2030.
Αυτή η δαπανηρή, καθυστερημένη είσοδος ως πελάτης και όχι ως εταίρος υπογραμμίζει ένα χαμένο στρατηγικό πλεονέκτημα που δεν θα ευχαριστήσει τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής στην Άγκυρα.