Τι είναι το διαβόητο «Καρτέλ των Ήλιων» (Cartel de los Soles) το οποίο οι ΗΠΑ χαρακτηρίζουν τρομοκρατική οργάνωση;
Οι ΗΠΑ χαρακτήρισαν το Cartel de los Soles (ισπανικά για το Καρτέλ των Ήλιων) – του οποίου ηγείται όπως ισχυρίζονται ο πρόεδρος της Βενεζουέλας, Νικολάς Μαδούρο, και ανώτερα στελέχη της κυβέρνησής του – ως ξένη τρομοκρατική οργάνωση. Η ένταξη μίας οργάνωσης σημειωτέον στη μαύρη λίστα με τις τρομοκρατικές ομάδες δίνει στις υπηρεσίες επιβολής του νόμου και στις στρατιωτικές υπηρεσίες των ΗΠΑ ευρύτερες εξουσίες για να την στοχεύσουν και να την εξαρθρώσουν.
Τους τελευταίους μήνες, οι ΗΠΑ έχουν εντείνει την πίεση στον Μαδούρο, λέγοντας ότι η κυβέρνησή του είναι παράνομη μετά τις περυσινές εκλογές, οι οποίες απορρίφθηκαν ευρέως ως νοθευμένες. Ο χαρακτηρισμός αυτός της δίνει μία ακόμη αφορμη να ανεβάσει την ένταση. Ωστόσο, υπάρχουν ερωτήματα σχετικά με το εάν το Cartel de los Soles όντως υπάρχει και το υπουργείο Εξωτερικών της Βενεζουέλας έχει «απορρίψει κατηγορηματικά, σθεναρά και απολύτως» τον χαρακτηρισμό, τον οποίο περιγράφει ως «νέο και γελοίο ψέμα».
Όπως ήταν αναμενόμενο, ο υπουργός Εσωτερικών και Δικαιοσύνης της Βενεζουέλας, Ντιοσντάδο Καμπέλο, το αποκαλεί εδώ και καιρό «εφεύρεση». Ο Καμπέλο, ο οποίος φέρεται να είναι ένα από τα υψηλόβαθμα μέλη του καρτέλ, κατηγόρησε Αμερικανούς αξιωματούχους ότι το χρησιμοποιούν ως δικαιολογία για να στοχοποιούν όσους δεν συμπαθούν. «Κάθε φορά που κάποιος τους ενοχλεί, τον κατονομάζουν ως τον επικεφαλής του Cartel de los Soles», είπε τον Αύγουστο.
Ο Γκουστάβο Πέτρο, ο αριστερός πρόεδρος της γειτονικής της Βενεζουέλας Κολομβίας, έχει επίσης αρνηθεί την ύπαρξη του καρτέλ. «Είναι η φανταστική δικαιολογία της ακροδεξιάς για να ρίξει κυβερνήσεις που δεν την υπακούουν», έγραψε στο X τον Αύγουστο.
Αλλά το Υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ είναι ανένδοτο ότι το «Καρτέλ των Ήλιων» όχι μόνο υπάρχει, αλλά έχει «διαφθείρει τον στρατό, τις μυστικές υπηρεσίες, τη νομοθετική εξουσία και τη δικαστική εξουσία της Βενεζουέλας». Σύμφωνα με ειδικούς τους οποίους επικαλείται το BBC η αλήθεια βρίσκεται κάπου στη μέση.
Ο όρος Cartel de los Soles εμφανίστηκε για πρώτη φορά στις αρχές της δεκαετίας του 1990. Επινοήθηκε από τα μέσα ενημέρωσης της Βενεζουέλας μετά τις κατηγορίες για διακίνηση ναρκωτικών εναντίον ενός στρατηγού υπεύθυνου για επιχειρήσεις καταπολέμησης των ναρκωτικών στην Εθνοφρουρά της Βενεζουέλας και αναφερόταν στα διακριτικά σε σχήμα ήλιου που φορούν οι στρατηγοί στις επωμίδες τους για να υποδεικνύουν τον βαθμό τους.
Ο Μάικ ΛαΣούσα, ειδικός στο οργανωμένο έγκλημα στην Αμερική, ο οποίος είναι αναπληρωτής διευθυντής περιεχομένου στο Insight Crime, λέει ότι το προσωνύμιο σύντομα άρχισε να χρησιμοποιείται για όλους τους αξιωματούχους της Βενεζουέλας που φέρονται να έχουν διασυνδέσεις με το εμπόριο ναρκωτικών, ανεξάρτητα από το αν αυτοί οι αξιωματούχοι ήταν μέρος της ίδιας οργάνωσης.
Ο Ραούλ Μπενίτεθ-Μανάου, ειδικός σε θέματα οργανωμένου εγκλήματος από το πανεπιστήμιο UNAM του Μεξικού, λέει ότι οι δραστηριότητες της ομάδας ξεκίνησαν στο τέλος της δεκαετίας του 1980 και στις αρχές της δεκαετίας του 1990 ως απάντηση στις εξελίξεις στη γειτονική Κολομβία, τον μεγαλύτερο παραγωγό κοκαΐνης στον κόσμο. Εκείνη την εποχή, το ισχυρό καρτέλ Μεντεγίν, με έδρα την ομώνυμη κολομβιανή πόλη, διαλύθηκε και μια μεγάλη επιχείρηση κατά των ναρκωτικών στη χώρα απέδιδε καρπούς.
Καθώς οι καθιερωμένες διαδρομές λαθρεμπορίου δέχονταν πιέσεις, υποστηρίζει ο Μανάου, το Cartel de los Soles άρχισε να παρέχει εναλλακτικούς τρόπους μεταφοράς κοκαΐνης από την Κολομβία. Στη συνέχεια, ενισχύθηκε κατά τα πρώτα χρόνια της προεδρίας του Ούγο Τσάβες, του αριστερού προέδρου που ηγήθηκε της Βενεζουέλας από το 1999 έως τον θάνατό του το 2013, λέει. «Ο Τσάβες ήθελε να αμφισβητεί τις Ηνωμένες Πολιτείες και να διακόπτει όλους τους δεσμούς στρατιωτικής συνεργασίας μεταξύ του στρατού της Βενεζουέλας και των ΗΠΑ», εξηγεί.
Χωρίς την εποπτεία της Υπηρεσίας Δίωξης Ναρκωτικών των ΗΠΑ (DEA), «ορισμένοι αξιωματικοί του στρατού [της Βενεζουέλας] ένιωθαν ελεύθεροι να κάνουν δουλειές με εγκληματίες», λέει ο Μανάου. Οι συμπάθειες του Τσάβες προς τους αριστερούς αντάρτες των FARC της Κολομβίας – οι οποίοι χρηματοδοτούνταν σε μεγάλο βαθμό μέσω του λαθρεμπορίου κοκαΐνης – ήταν ένας ακόμη παράγοντας στην αναδρομολόγηση μέρους της διακίνησης ναρκωτικών μέσω της Βενεζουέλας, λέει.
Αντιμετωπίζοντας στρατιωτική πίεση στο εσωτερικό, η αντάρτικη ομάδα μετέφερε ορισμένες επιχειρήσεις στη Βενεζουέλα, γνωρίζοντας με σιγουριά ότι ο πρόεδρος της Βενεζουέλας «τους έβλεπε ως αριστερούς ιδεολογικούς συμμάχους», εξηγεί ο Μανάου.
Ο Γουέσλι Τάμπορ, πρώην πράκτορας της DEA που εργάστηκε στη Βενεζουέλα, λέει ότι οι FARC όχι μόνο βρήκαν «ένα ασφαλές καταφύγιο στη Βενεζουέλα», αλλά και πολλοί κυβερνητικοί αξιωματούχοι, «από την αστυνομία του δρόμου μέχρι τη στρατιωτική αεροπορία», σύντομα έγιναν συνεργοί τους στο εμπόριο ναρκωτικών. Μαζί, «άρχισαν να κατακλύζουν τις ΗΠΑ με εκατοντάδες τόνους κοκαΐνης», λέει.
Το Cartel de los Soles διαφέρει από άλλα δίκτυα ναρκωτικών στο ότι δεν διαθέτει επίσημη δομή, εξηγεί ο ΛαΣούσα. Δεν είναι μια ομάδα αυτή καθαυτή, λέει, αλλά μάλλον «ένα σύστημα εκτεταμένης διαφθοράς». Προσθέτει ότι έχει τροφοδοτηθεί από την οικονομική κρίση που έχει πλήξει τη Βενεζουέλα υπό τον διάδοχο του προέδρου Τσάβες, Νικολάς Μαδούρο.
«Το καθεστώς Μαδούρο δεν μπορεί να προσφέρει στις δυνάμεις ασφαλείας έναν αξιοπρεπή μισθό και, για να διατηρήσει την αφοσίωσή τους, τους επιτρέπει να δέχονται δωροδοκίες από εμπόρους ναρκωτικών», εξηγεί
Οι μεσαίου και κατώτερου βαθμού αξιωματικοί που ελέγχουν τα βασικά σημεία εισόδου και εξόδου της Βενεζουέλας, όπως τα αεροδρόμια, αποτελούν το Cartel de los Soles, λέει ο Μανάου, καθώς βρίσκονται σε προνομιακή θέση για να διευκολύνουν τη ροή των ναρκωτικών. Ωστόσο, οι Αμερικανοί αξιωματούχοι είναι ανένδοτοι ότι τα πλοκάμια του Cartel de los Soles φτάνουν στα υψηλότερα επίπεδα της κυβέρνησης Μαδούρο, συμπεριλαμβανομένου του ίδιου του προέδρου.
Το 2020, το υπουργείο Δικαιοσύνης των ΗΠΑ κατηγόρησε τον Μαδούρο και 14 άλλους για συνωμοσία με ένοπλες κολομβιανές ομάδες για την αποστολή κοκαΐνης στις Ηνωμένες Πολιτείες. Μεταξύ των υψηλόβαθμων αξιωματούχων που κατονομάστηκαν ήταν ο υπουργός Άμυνας Βλαντιμίρ Παντρίνο και ο πρώην επικεφαλής του Ανώτατου Δικαστηρίου της Βενεζουέλας, Μαϊκέλ Μορένο.
Στο κατηγορητήριο, οι Αμερικανοί εισαγγελείς ισχυρίστηκαν επίσης ότι τουλάχιστον από το 1999, το Καρτέλ ντε λος Σόλες ηγούνταν και διοικούνταν από τον Μαδούρο, τον υπουργό Εσωτερικών Ντιοσντάδο Καμπέλο, τον πρώην αρχηγό των στρατιωτικών πληροφοριών Ούγκο Καρβαχάλ και τον πρώην στρατηγό Κλιβέρ Αλκαλά. Λένε ότι πληροφορίες που παρείχαν πρώην υψηλόβαθμοι στρατιωτικοί αξιωματούχοι της Βενεζουέλας – συμπεριλαμβανομένων των Καρβαχάλ και Αλκαλά – το υποστηρίζουν αυτό.
Το 2020, ο στρατηγός Αλκαλά παραδόθηκε στους πράκτορες της DEA μετά από διαμάχη με την κυβέρνηση Μαδούρο και δήλωσε ένοχος για την παροχή υποστήριξης στις FARC και στις επιχειρήσεις διακίνησης κοκαΐνης που διεξάγουν. Νωρίτερα φέτος, ο πρώην αρχηγός κατασκοπείας της Βενεζουέλας Καρβαχάλ – ο οποίος επίσης διέφυγε από τη Βενεζουέλα μετά από διαφωνία με τον Μαδούρο – δήλωσε επίσης ένοχος σε αμερικανικό δικαστήριο για κατηγορίες εμπορίας ναρκωτικών και ναρκοτρομοκρατίας .
«Με την πάροδο των ετών, αυτός και άλλοι αξιωματούχοι του Cartel de los Soles χρησιμοποίησαν την κοκαΐνη ως όπλο, πλημμυρίζοντας τη Νέα Υόρκη και άλλες πόλεις των ΗΠΑ με δηλητήριο», δήλωσε ένας ομοσπονδιακός εισαγγελέας για τον Καρβαχάλ που ήταν γνωστός ως «El Pollo» (Το Κοτόπουλο), κατά τη διάρκεια της δίκης.
Οι ΗΠΑ προσφέρουν επίσης αμοιβή για πληροφορίες που θα οδηγήσουν στη σύλληψη του Προέδρου Μαδούρο και του υπουργού Εσωτερικών Ντιοσντάδο Καμπέγιο. Ο Μαδούρο και ο υπουργός Εσωτερικών Καμπέγιο παραμένουν στη Βενεζουέλα, αλλά οι ΗΠΑ αύξησαν πρόσφατα την αμοιβή τους για πληροφορίες που θα οδηγήσουν στη σύλληψή τους σε 50 εκατομμύρια δολάρια και 25 εκατομμύρια δολάρια αντίστοιχα.
Η κυβέρνηση Μαδούρο έχει απορρίψει εδώ και καιρό τις κατηγορίες για διακίνηση ναρκωτικών που της έχουν απαγγελθεί, θεωρώντας οτι οι ΗΠΑ προσπαθούν να δικαιολογήσουν την εκδίωξη του Μαδούρο. Σε ανακοίνωση που δημοσιεύθηκε τη Δευτέρα, το υπουργείο Εξωτερικών της Βενεζουέλας χαρακτήρισε τον χαρακτηρισμό του Cartel de los Soles ως τρομοκρατικής οργάνωσης «γελοίο κατασκεύασμα». Επέμεινε ότι το Καρτέλ ντε λος Σόλες ήταν «ανύπαρκτο» και ότι η κίνηση ήταν ένα «απαράδεκτο ψέμα για να δικαιολογηθεί μια παράνομη παρέμβαση κατά της Βενεζουέλας».