Λευκάδιος Χερν: ο Ελληνοϊρλανδός που έκανε γνωστό τον ιαπωνικό πολιτισμό στη Δύση

Λευκάδιος Χερν: από τη Λευκάδα στο Δουβλίνο και τις Η.Π.Α. – Πώς βρέθηκε στην Ιαπωνία – Η διάδοση του ιαπωνικού πολιτισμού στη Δύση από τον Λευκάδιο Χερν (ή Κοϊζούμι – Γιακούμο).

Μπορεί να γεννήθηκε σ’ ένα πανέμορφο νησί του Ιονίου, τη Λευκάδα και να έζησε ελάχιστα εκεί, μπορεί η μητέρα του να ήταν Ελληνίδα από τα Κύθηρα, αλλά στη χώρα μας, ο άνθρωπος αυτός που έκανε γνωστά τα ήθη, τα έθιμα και τις παραδόσεις της Ιαπωνίας, όπου έζησε από το 1890 ως τον θάνατό του, το 1904, ο Λευκάδιος Χερν (Patricio Lafkadio Hearn) είναι σχεδόν άγνωστος. Έζησε 54 χρόνια, αλλά ουσιαστικά τρεις ζωές: μία στην Ιρλανδία, μία στις Η.Π.Α. και μία στην Ιαπωνία. Καιρός είναι να μάθουμε περισσότερα γι’ αυτόν και στη χώρα που γεννήθηκε…

Λευκάδιος Χερν: από τη Λευκάδα στο Δουβλίνο

Ο Λευκάδιος Χερν, όπως είναι γνωστός στα ελληνικά, γεννήθηκε στη Λευκάδα, στις 27 Ιουνίου 1850. Η Λευκάδα, όπως και όλα τα Ιόνια Νησιά, ως τα Αντικύθηρα και την Ελαφόνησο στον Λακωνικό Κόλπο ανήκαν τότε στη Μεγάλη Βρετανία. Στην Ελλάδα τα Ιόνια Νησιά ενσωματώθηκαν το 1864. Το πλήρες βαφτιστικό του όνομα ήταν Patricio Lafkadio Tessima Carlos Hearn. Πατέρας του ήταν ο Ταγματάρχης Χειρουργός του Βρετανικού Στρατού, Τσαρλς Μπους Χερν(1818-1866) από το Όφαλι της Ιρλανδίας και μητέρα του η Ελληνίδα Ρόζα Κασιμάτη(1823-1882), γεννημένη στα Κύθηρα, με αριστοκρατική καταγωγή από την πλευρά του πατέρα της Αντώνιου.

Οι γονείς του Λευκάδιου πιθανότατα γνωρίστηκαν στα, αγγλοκρατούμενα, επίσης, Κύθηρα, αλλά λόγω των σοβαρών αντιρρήσεων της οικογένειας της μητέρας του, που δεν ήθελε η Ρόζα να παντρευτεί έναν ξένο εγκαταστάθηκαν στη Λευκάδα. Εκεί, στις 23 Ιουλίου 1849 γεννήθηκε το πρώτο τους παιδί, ο Τζορτζ Ρόμπερτ Χερν. Το ζευγάρι παντρεύτηκε με ορθόδοξο γάμο στις 25 Νοεμβρίου 1849. Δύο μήνες μετά τη γέννηση του Λευκάδιου πέθανε ο μεγαλύτερος αδελφός του (17 Αυγούστου 1850).

Το 1850, ο πατέρας του Λευκάδιου πήρε προαγωγή, σε Υπηρεσιακό Χειρουργό Δεύτερης Τάξης και μετατέθηκε στις Βρετανικές Δυτικές Ινδίες, στην Καραϊβική, χωρίς όμως να έχει ενημερώσει τους ανωτέρους του για τον γάμο και τα παιδιά που είχε αποκτήσει. Το 1852 κανόνισε ώστε η σύζυγός του Ρόζα και ο Λευκάδιος να μεταβούν στο Δουβλίνο στην οικογένειά του. Όμως, ούτε η μητέρα του Λευκάδιου μπορούσε να προσαρμοστεί στο μουντό Δουβλίνο, ούτε η μητέρα του συζύγου της τη συμπαθούσε ιδιαίτερα, καθώς δεν μιλούσε αγγλικά. Η νοσταλγία της για την Ελλάδα ήταν πολύ μεγάλη, ενώ υπήρχαν και οι θρησκευτικές διαφορές που έκαναν τη ζωή της στην Ιρλανδία ακόμη πιο δύσκολη. Το 1853 ο Τσαρλς Χερν επέστρεψε στην Ιρλανδία με αναρρωτική άδεια. Η Ρόζα είχε τεθεί υπό την προστασία της Σάρας Χολμς Μπρέναν, αδελφής της Ελίζαμπεθ που είχε προσηλυτιστεί στον καθολικισμό και ήταν χήρα. Ο Τσαρλς και η Ρόζα ήταν φανερό ότι είχαν αποξενωθεί. Ο πατέρας του Λευκάδιου έφυγε για την Κριμαία, αφήνοντας όμως έγκυο πάλι τη Ρόζα… Όταν επέστρεψε στο Δουβλίνο το 1856 ήταν σοβαρά τραυματισμένος και δεν βρήκει εκεί τη Ρόζα που είχε φύγει για την Ελλάδα αφήνοντας πίσω τον Λευκάδιο! Η Ρόζα πήγε στο πατρικό της σπίτι στα Κύθηρα όπου γέννησε τον τρίτο γιο της από τον Τσαρλς Χερν, τον Ντάνιελ Τζέιμς Χερν. Εκμεταλλευόμενος την απουσία υπογραφής της Ρόζας από το γαμήλιο συμβόλαιο, ο Τσαρλς Χερν ακύρωσε τον γάμο τους. Μόλις το έμαθε, η Ρόζα παντρεύτηκε τον Τζιοβάνι Καβαλίνι, Έλληνα πολίτη που αργότερα διορίστηκε από τους Βρετανούς κυβερνήτης των Αντικυθήρων. Ο Καβαλίνι για να παντρευτεί τη Ρόζα έθεσε ως όρο να παραδώσει την επιμέλεια του Λευκάδιου που ζούσε πλέον στο Δουβλίνο και του Τζέιμς, ο οποίος στάλθηκε επίσης στον πατέρα του στην ιρλανδική πρωτεύουσα. Ο Καβαλίνι με τη Ρόζα απέκτησαν τέσσερα παιδιά. Όλα όσα έζησε στη ζωή της οδήγησαν τη Ρόζα στο Δημόσιο Ψυχιατρείο-Άσυλο της Κέρκυρας όπου πέθανε το 1882. Ο Λευκάδιος δεν την ξαναείδε ποτέ. Θυμόταν ωστόσο με νοσταλγία πάντα, τη μεγάλη αγάπη που έτρεφε γι’ αυτόν και τα χρόνια που πέρασε μαζί της…

Ο πατέρας του, άφησε πλήρως τη φροντίδα και την κηδεμονία του Λευκάδιου στη Σάρα Μπρέναν, παντρεύτηκε την παιδική του αγάπη Αλίσια Γκόσλιν τον Ιούλιο του 1857 και μαζί απέκτησαν τρεις κόρες (Γερτρούδη, Μίνι και Λίλα). Ο Τσαρλς πέθανε από ελονοσία στο Σουέζ το 1866 και η Αλίσια Γκόσλιν το 1861. Ο Λευκάδιος δεν είδε ποτέ ξανά τον πατέρα του, καθώς μετά τον δεύτερο γάμο του έφυγε με τη σύζυγό για την Ινδία…

Η εκπαίδευση του Λευκάδιου και το ατύχημα που του στοίχισε την όραση από το αριστερό μάτι

Σταδιακά, ο μικρός Λευκάδιος άρχισε να περιεργάζεται τα βιβλία στο σπίτι της θείας του. Διάβαζε ελληνική λογοτεχνία και μυθολογία συνεχώς. Το 1861 η θεία του με παρότρυνση του Χένρι Χερν Μολινέ, συγγενή του τελευταίου συζύγου της και μακρινού ξαδέρφου του Λευκάδιου, τον έστειλε στο Εκκλησιαστικό Ινστιτούτο, καθολική εκκλησιαστική Σχολή στο Yvetot της Γαλλίας. Ο νεαρός Λευκάδιος έδειξε εκεί την αποστροφή του για τη χριστιανική εκπαίδευση, έμαθε όμως άψογα γαλλικά. Το 1863 πάλι με υπόδειξη του Μολινέ, ο Λευκάδιος γράφτηκε στο St. Cuthbert’s College στο Άσοου (το σημερινό Πανεπιστήμιο του Ντάραμ στη ΒΑ Αγγλία), όπου έδειξε το ταλέντο του στην έκθεση.

Το 1866 όμως, ο Λευκάδιος Χερν είχε ένα σοβαρό ατύχημα που τον σημάδεψε σε όλη του τη ζωή. Στη διάρκεια ενός παιχνιδιού στην αυλή του σχολείου τραυματίστηκε σοβαρά στο αριστερό μάτι. Παρά το ότι επισκέφτηκε κορυφαίους γιατρούς στο Λονδίνο και το Δουβλίνο και πήρε ετήσια αναρρωτική άδεια απουσίας από το σχολείο, ο Χερν τυφλώθηκε. Λόγω και της μυωπίας του, η όρασή του ήταν προβληματική. Δεν φόρεσε ποτέ γυαλιά. Είχε πάντα μαζί του έναν μεγεθυντικό φακό για να βλέπει κοντά και ένα τηλεσκόπιο τσέπης για τα πιο μακρινά αντικείμενα. Όπως είναι λογικό, η κατάσταση αυτή τον έκανε μονίμως νευρικό. Κάλυπτε το αριστερό του μάτι όταν συνομιλούσε με κάποιον και σε όλες τις φωτογραφίες του ποζάρει με τέτοιο τρόπο ώστε να φαίνεται μόνο η δεξιά πλευρά του προσώπου του. Το 1867, ο Μολινέ που είχε γίνει οικονομικός διαχειριστής της θείας του Χερν χρεοκόπησε μαζί της. Ο Λευκάδιος στάλθηκε στην πρώην υπηρέτρια της Μπρέναν, στο Ιστ Εντ του Λονδίνου. Αυτή και ο σύζυγός της δεν είχαν χρήματα για τον Χερν, ο οποίος περιφερόταν άσκοπα στους δρόμους, ενώ δεν ήταν λίγες οι φορές που περνούσε τον χρόνο του στα πτωχοκομεία. Ήταν όμως και τακτικός επισκέπτης βιβλιοθηκών και του Βρετανικού Μουσείου.

Ο Λευκάδιος Χερν στην Αμερική (1869-1890)

Ο Μολινέ το 1869 είχε αρχίσει να ανακάμπτει οικονομικά και θέλοντας να απαλλαγεί από τον Χερν, τον έστειλε, με εισιτήριο χωρίς επιστροφή, στη Νέα Υόρκη και του έδωσε οδηγίες να βρει την αδελφή και τον γαμπρό του Τόμας Κάλιναν, στο Σινσινάτι. Όταν πήγε στο σπίτι τους, ο Κάλιναν του έδωσε 5 δολάρια και του ευχήθηκε «καλή τύχη». Έτσι, ο Χερν πετάχτηκε στην κυριολεξία στον δρόμο, άγνωστος μεταξύ αγνώστων σε μια ξένη χώρα. Για δύο περίπου χρόνια, ζούσε σε στάβλους και αποθήκες, με αντάλλαγμα κάποιες χαμαλοδουλειές. Έπειτα, γνώρισε τον Άγγλο τυπογράφο Χένρι Γουότκιν που τον βοήθησε αρκετά. Ο Χερν εκείνο το διάστημα πήγαινε συχνά στη βιβλιοθήκη του Σινσινάτι που είχε περίπου 50.000 βιβλία και μελετούσε. Από το 1872 η ζωή του άρχισε να αλλάζει καθώς έπιασε δουλειά στην εφημερίδα «The Cincinati Enquirer» (1872-1875) όπου με τις μακάβριες περιγραφές φόνων έγινε γνωστός και δημοφιλής. Το 1874 ο μισθός του αυξήθηκε από 10 σε 25 δολάρια την εβδομάδα. Την ίδια χρονιά παντρεύτηκε την εικοσάχρονη Αφροαμερικανή Alethea «Mattie» Foley (1854-1913). Υπάρχουν πάντως και άλλες αναφορές, κατά τις οποίες η Foley είχε γεννηθεί το 1848 ή το 1850. Καθώς στο Οχάιο, όπου βρίσκεται το Σινσινάτι απαγορεύονταν οι επιμειξίες, η εφημερίδα του απέλυσε τον Χερν ο οποίος όμως βρήκε εργασία στην ανταγωνιστική «The Cincinati Commercial», η οποία αύξησε την κυκλοφορία της. Ο Χερν και η Φόλεϊ χώρισαν το 1877. Το 1880 η Φόλεϊ ξαναπαντρεύτηκε. Ο Χερν έφυγε το 1877 για τη Νέα Ορλεάνη. Αρχικά από εκεί έστελνε ανταποκρίσεις στη «Cincinati Commercial», ενώ στη συνέχεια προσλήφθηκε στην εφημερίδα “Daily City Item”. Εκεί έδειξε κι ένα άλλο ταλέντο, καθώς φιλοτέχνησε περίπου 200 ξυλογραφίες για την εφημερίδα που εκτόξευσαν την κυκλοφορία της. Είναι αυτός που παρουσίασε πρώτος τη Νέα Ορλεάνη ως τόπο εξωτικό και μυστηριώδη, το βουντού της Λουιζιάνα, τη μαύρη μουσική, την κρεολική κουζίνα της κ.ά. Έζησε εκεί ως το 1887. Από το 1887 ως το 1889 βρέθηκε στις Γαλλικές Δυτικές Ινδίες για το περιοδικό «Harper’s Magazine». Είναι ο πρώτος που έκανε διεθνώς γνωστή τη Μαρτινίκα. Τα δύο βιβλία που έγραψε εκεί δημοσιεύθηκαν το 1890.

Ο Χερν στην Ιαπωνία (1890-1904)

Μια νέα αποστολή του Χερν για το «Harper’s Magazine» τον έφερε το 1890 στην Ιαπωνία. Σύντομα όμως διέκοψε τη συνεργασία του με το περιοδικό και εργάστηκε ως δάσκαλος σ’ ένα σχολείο στη βόρεια Ιαπωνία.

Ο Χερν βρήκε στην Ιαπωνία ένα ιδανικό μέρος για να διευρύνει τους ορίζοντές του ως συγγραφέας. Τα πρώτα άρθρα του για τη χώρα δημοσιεύθηκαν στο «Glimpses of Unfamilliar Japan». Το 1895 έλαβε την ιαπωνική υπηκοότητα και ασπάστηκε τον βουδισμό. Το 1891 είχε παντρευτεί τη Σέτσου Κοϊζούμι, κόρη μιας οικογένειας σαμουράι. Άλλαξε μάλιστα το όνομά του σε Κοϊζούμι Γιακούμο. Το διάστημα 1896-1903 ήταν το καλύτερο και γονιμότερο της ζωής του. Τα χρόνια αυτά διετέλεσε καθηγητής Αγγλικής Λογοτεχνίας στο Αυτοκρατορικό Πανεπιστήμιο του Τόκιο. Τότε έγραψε και τέσσερα από τα γνωστότερα έργα του: «Exotics and Retrospective» (1898), «In Ghostly Japan» (1899), «Shadowings» (1899) και «A Japanese Micellany» (1901), που μας δίνουν πολύτιμες πληροφορίες για τα έθιμα, τη θρησκεία και τη λογοτεχνία της Ιαπωνίας. Το «Kwaidan» (1904) είναι μια συλλογή διηγημάτων του υπερφυσικού. Τέλος, στο γνωστότερο ίσως έργο του, το «Japan, An Attempt at an Interpretation» (1904) φαίνεται ότι ο Χερν κάνει μια στροφή από την προηγούμενη εξιδανικευμένη άποψή του για την Ιαπωνία.

Μετά από μια ταραχώδη ζωή στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ, ο Χερν αναζητούσε μια ειρηνική ζωή σε αυτό που θεωρούσε παραδοσιακή κοινωνία. Δεν του άρεσαν τα κτίρια δυτικού τύπου που ξεφύτρωναν γρήγορα στην Ιαπωνία, καθώς είχε φτάσει στη χώρα κατά την πιο μεταμορφωτική περίοδο στην ιαπωνική ιστορία. Ο Λευκάδιος Χερν είδε τα ίχνη της χώρας της περιόδου Έντο, αλλά η Ιαπωνία που αγαπούσε είχε ήδη αρχίσει να εξαφανίζεται. Μερικοί μελετητές επικρίνουν τον Χερν για την προβολή μιας εξωτικής, συχνά ανακριβούς, εικόνας της Ιαπωνίας. Ωστόσο φαίνεται ότι ο ίδιος ως το τέλος της ζωής του είχε βρει την ηρεμία που αναζητούσε.

Ο Λευκάδιος Χερν, από τον γάμο του στην Ιαπωνία απέκτησε τέσσερα παιδιά τον Kazuo Koizumi (1893-1965), τον δάσκαλο Iwao Inagaki (1897-1937), τον ζωγράφο Kiyoshi Koizumi (1900-1962), και τη Suzuko Koizuma (1903-1944). Ο Χερν που είχε κληθεί να διδάξει στο Πανεπιστήμιο της Ουασέντα πέθανε ξαφνικά από έμφραγμα του μυοκαρδίου στις 26 Σεπτεμβρίου 1904.

Ο Χερν και η Ελλάδα

Ο Χερν, που μιλούσε ελληνικά, δεν ξέχασε ποτέ ότι γεννήθηκε σε ελληνικό νησί, τη Λευκάδα και ότι η μητέρα του ήταν Ελληνίδα. Εγγόνια και δισέγγονά του έχουν αναπτύξει ιδιαίτερες σχέσεις με τη χώρα μας. Χάρη στον Χερν, η Ελλάδα και η Ιαπωνία συνήψαν διπλωματικές σχέσεις το 1899. Τέλος, όπως γράφει η Δρ. Κλαίρη Παπαπαύλου:

“Στην Ελλάδα υπάρχουν αρκετά μνημεία σχετικά με τον Λευκάδιο Χερν: το σπίτι της μητέρας του στα Κύθηρα και ο τάφος της, μαζί με τα μέλη της δεύτερης οικογένειάς της . Στη Λευκάδα σώζεται το σπίτι όπου γεννήθηκε ο Λευκάδιος στην «Οδό Γιάκουμο Κοϊζούμι» και πιο πάνω, η εκκλησία της Αγίας Παρασκευής , όπου βαπτίστηκε. Στην παραλιακή πλατεία υπάρχει μία προτομή του, ενώ στη Χαραμόγλειο Βιβλιοθήκη της Λευκάδας υπάρχει και ειδικό τμήμα Λευκάδιου Χερν”.

Πηγή