Η επιστημονική αξία των quasi-moons
Μια ανακάλυψη χωρίς προηγούμενο έχει προκαλέσει αμηχανία και ενθουσιασμό στην επιστημονική κοινότητα: μια μυστηριώδης «νέα Σελήνη» της Γης φαίνεται πως παρέμεινε αόρατη για περισσότερα από 50 χρόνια, κρυμμένη σε κοινή τροχιά με τον πλανήτη μας.
Η ύπαρξή της, που πέρασε απαρατήρητη επί δεκαετίες, επαναφέρει στο προσκήνιο θεμελιώδη ερωτήματα για τη δυναμική των τροχιών και υπενθυμίζει ότι ακόμη και στο ίδιο μας το Ηλιακό Σύστημα υπάρχουν μυστικά που δεν έχουν αποκαλυφθεί.
Οι αστρονόμοι επιβεβαίωσαν ότι πρόκειται για έναν έως τώρα άγνωστο «ψευδοδορυφόρο» ή quasi-moon, με την ονομασία PN7. Το μικρό αυτό ουράνιο σώμα φαίνεται να «συνοδεύει» σιωπηλά τη Γη ήδη από τα μέσα της δεκαετίας του 1960.
Ένας αόρατος συνοδοιπόρος της Γης
Η ανακάλυψη προκαλεί ταυτόχρονα δέος και απορία, ενισχύοντας την ιδέα ότι μπορεί να υπάρχουν κι άλλοι αθέατοι ουράνιοι συνοδοί που κινούνται κοντά στη Γη χωρίς να ανιχνεύονται εύκολα από την επιστήμη. Το PN7 είναι ένας βράχος μεγέθους κτιρίου, ο οποίος κινείται γύρω από τον Ήλιο μαζί με τη Γη, ακολουθώντας όμως μια τόσο ιδιαίτερη τροχιά ώστε δίνει την εντύπωση ενός περιπλανώμενου «δεύτερου φεγγαριού».
Αν και παρατηρήθηκε μόλις πρόσφατα, οι υπολογισμοί δείχνουν ότι βρίσκεται κοντά στον πλανήτη μας εδώ και δεκαετίες. Το PN7 εντοπίστηκε από το παρατηρητήριο Pan-STARRS στη Χαβάη στα τέλη Αυγούστου. Σύμφωνα με τους ειδικούς, «κλείδωσε» βαρυτικά με τη Γη περίπου το 1965, πριν ακόμη από την πρώτη ανθρώπινη προσελήνωση, και αναμένεται να εγκαταλείψει αυτή τη διαμόρφωση γύρω στο 2083, ακολουθώντας στη συνέχεια διαφορετική τροχιά.
Η πολυπλοκότητα των κοινών τροχιών
Η ανακάλυψη αυτή φέρνει ξανά στο προσκήνιο τον πλούτο και την πολυπλοκότητα των κοινών τροχιών, ένα φαινόμενο που μελετάται εντατικά τα τελευταία χρόνια. Η Γη δεν είναι άγνωστη σε τέτοιους συνοδούς. Διαθέτει ήδη και άλλους quasi-moons, σώματα που περιστρέφονται γύρω από τον Ήλιο αλλά, λόγω της ιδιόμορφης τροχιάς τους —άλλοτε μπροστά και άλλοτε πίσω από τη Γη— μοιάζουν σαν μικρά φεγγάρια.
Τα quasi-moons διαφέρουν από τα λεγόμενα minimoons, τα οποία είναι φυσικοί δορυφόροι που συλλαμβάνονται προσωρινά από τη βαρύτητα της Γης. Σε κάθε περίπτωση, κανένα από αυτά τα σώματα δεν συγκρίνεται με τη Σελήνη, τον μοναδικό φυσικό δορυφόρο του πλανήτη μας. Οι μικροί αυτοί συνοδοί μπορούν να παρατηρηθούν μόνο με εξαιρετικά ισχυρά τηλεσκόπια, ικανά να ανιχνεύσουν το αμυδρό φως που αντανακλάται σε μικρούς, ταχέως κινούμενους βράχους μέσα στο σκοτάδι του Διαστήματος.
Πόσοι είναι τελικά οι «κρυφοί» συνοδοί
Οι quasi-moons δεν είναι αποκλειστικό φαινόμενο της Γης. Ο πρώτος τέτοιος δορυφόρος εντοπίστηκε γύρω από την Αφροδίτη το 2002. Με την ανακάλυψη του PN7, είναι πλέον γνωστοί τουλάχιστον επτά quasi-moons που κινούνται παράλληλα με τη Γη, αν και οι επιστήμονες εκτιμούν ότι υπάρχουν και άλλοι που δεν έχουν ακόμη ανιχνευθεί.
Τα σώματα αυτά εισέρχονται και εξέρχονται από τις κοινές τους τροχιές σχεδόν τυχαία, καθώς δέχονται ελάχιστη βαρυτική επίδραση από τη Γη. Μέχρι σήμερα, οι γνωστοί quasi-moons έχουν μέγεθος από 9 έως 300 μέτρα, με το PN7 να εκτιμάται ότι ανήκει στα μικρότερα.
Η επιστημονική αξία των quasi-moons
Για την επιστήμονα Κατ Βολκ, από το Ινστιτούτο Πλανητικής Επιστήμης της Αριζόνα, οι quasi-moons προσφέρουν μια μοναδική ευκαιρία μελέτης. Σε αντίθεση με τα αντικείμενα πέρα από τον Ποσειδώνα, που έχουν τόσο μεγάλες περιόδους περιφοράς ώστε δεν ολοκληρώνουν καν μία τροχιά στη διάρκεια της ανθρώπινης ζωής, οι quasi-moons επιτρέπουν στους επιστήμονες να παρακολουθούν την εξέλιξή τους σχεδόν σε πραγματικό χρόνο.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο Kamoʻoalewa, που ανακαλύφθηκε το 2016 και βρίσκεται σε καθεστώς quasi-moon εδώ και περίπου έναν αιώνα, με προβλέψεις ότι θα παραμείνει έτσι για τουλάχιστον άλλα 300 χρόνια.
Minimoons, προέλευση και αποστολές
Τα minimoons, αντίθετα, συλλαμβάνονται προσωρινά από τη βαρύτητα της Γης και συνήθως παραμένουν για λιγότερο από έναν χρόνο, ακολουθώντας εξαιρετικά ασταθείς τροχιές. Μέχρι σήμερα έχουν καταγραφεί μόλις τέσσερα, με το τελευταίο —με μέγεθος περίπου όσο ένα σχολικό λεωφορείο— να αποδεσμεύεται πέρυσι. Τα περισσότερα είναι μικρά σαν βότσαλα, γεγονός που τα καθιστά σχεδόν αδύνατο να εντοπιστούν, αν και οι εκτιμήσεις δείχνουν ότι η Γη φιλοξενεί σχεδόν πάντα έναν τέτοιο μικρό συνοδό διαμέτρου λίγων μέτρων.
Η προέλευση αυτών των σωμάτων παραμένει αίνιγμα. Μία θεωρία τα συνδέει με αστεροειδείς κοντά στη Γη, θραύσματα που προέρχονται από τη ζώνη αστεροειδών ανάμεσα στον Άρη και τον Δία και ωθήθηκαν προς τα μέσα από τη βαρυτική επιρροή του Δία. Μια άλλη εκδοχή υποστηρίζει ότι πρόκειται για κομμάτια που αποσπάστηκαν από τη Σελήνη ύστερα από αρχαίες συγκρούσεις. Μελέτες του Kamoʻoalewa δείχνουν ότι η σύστασή του μοιάζει περισσότερο με το σεληνιακό έδαφος παρά με οποιονδήποτε γνωστό αστεροειδή.
Η Κίνα έχει ήδη εκτοξεύσει αποστολή που αναμένεται να φτάσει στον Kamoʻoalewa το επόμενο καλοκαίρι, με στόχο τη συλλογή δειγμάτων και την επιστροφή τους στη Γη, κάτι που θα μπορούσε να δώσει καθοριστικές απαντήσεις για την προέλευση αυτών των σωμάτων.
Το μέλλον των ανακαλύψεων
Υπάρχει τέλος και η υπόθεση ότι τα quasi-moons είναι τα τελευταία κατάλοιπα ενός αρχαίου πληθυσμού αστεροειδών που σχηματίστηκαν κοντά στη Γη στα πρώτα στάδια του Ηλιακού Συστήματος. Η πρόοδος της τεχνολογίας, και κυρίως η λειτουργία του νέου Παρατηρητηρίου Vera C. Rubin, αναμένεται να οδηγήσει στον εντοπισμό ακόμη περισσότερων μικρών σωμάτων όπως το PN7.
Κάθε νέα ανακάλυψη συνδέεται με τη μακρά ιστορία της ουράνιας μηχανικής, της επιστήμης που κάποτε εκτόπισε τη Γη από το κέντρο του γνωστού σύμπαντος και συνεχίζει να αποκαλύπτει πόσο πολύπλοκος και απρόβλεπτος παραμένει ο κοσμικός μας «γειτονικός χώρος».