Όταν η Manchester City έμεινε μπροστά από την Liverpool την Κυριακή και πανηγύρισε τον τίτλο στην Premier League ήταν μια νίκη όχι μόνο για τη Citi, αλλά για το ίδιο το πρωτάθλημα. Η Liverpool είχε ήδη εξασφαλίσει την δική της νίκη προκρινόμενη στον τελικό του UEFA Champions League αποκλείοντας την Barcelona μετά από ένα θρίλερ δυο αγώνων.
Η Premier League απόλαυσε την 27η σεζόν που σπάει ρεκόρ χάρις σε Arsenal, Chelsea και Tottenham Hotspur που συμπληρώνουν την Liverpool στο μονοπώλιο των δυο μεγάλων ευρωπαϊκών τελικών. Τα πρωταθλήματα είναι ομαδικές προσπάθειες -ένας οικονομολόγος ίσως έλεγε κοινά προϊόντα- και το αγγλικό πρωτάθλημα κέρδισε τους ανταγωνιστές σε Ισπανία, Γερμανία, Γαλλία και Ιταλία.
Ο αθλητισμός είναι ιδιαίτερη αγορά στην οποία «το καθαρό μονοπώλιο είναι καταστροφή», όπως σημείωσε ο αμερικανός οικονομολόγος Walter Neale το 1964. Αυτό σημαίνει ότι καμία ομάδα δεν θέλει να εξολοθρεύσει όλους τους ανταγωνιστές γιατί αυτό θα σήμαινε ότι δεν θα γίνονται αγώνες που θα προσελκύουν θεατές και δεν θα υπήρχαν τηλεοπτικά δικαιώματα για να πωληθούν. Αυτή η προειδοποίηση στην εποχή των παγκόσμιων αθλητικών γεγονότων ισχύει και σε εθνικά πρωταθλήματα.
Αν ένα πρωτάθλημα είναι πολύ ισχυρό προκαλεί τους συλλόγους που δεν συμμετέχουν να αναζητήσουν εναλλακτικές. Αυτό βρίσκεται σε εξέλιξη στην Ευρώπη με ιδιοκτήτες ευρωπαϊκών ομάδων υπό την ηγεσία του Andrea Agnelli, προέδρου της ιταλικής Juventus που επιδιώκουν να ενδυναμώσουν το Champions League σε βάρος εθνικών πρωταθλημάτων όπως η Premier League, η ισπανική La Liga και η Γερμανική Bundesliga.
Η Premier League έχει καλλιεργήσει μια ισορροπία μεταξύ των ομάδων της. Αντί να κυριαρχείται από ένα κλαμπ, όπως η Serie A στην Ιταλία από την Juventus και η Ligue 1 στη Γαλλία από την Paris Saint-Germain, σε αυτή υπάρχουν οι «μεγάλες έξι». Σε αυτές ανήκει η Manchester City η οποία κέρδισε δύναμη χάρις στις γεμάτες τσέπες του ιδιοκτήτη της Sheikh Mansour bin Zayed al-Nahyan.
Το έχει πετύχει εν μέρει πουλώντας τα δικαιώματα μετάδοσης συλλογικά και μοιράζοντας τα έσοδα περισσότερο ισότιμα απ’ όσο θα ήθελαν οι μεγάλες ομάδες. Αυτό έρχεται σε αντίθεση με την La Liga στην οποία μέχρι το 2015 άφηνε τις ομάδες να διαπραγματεύονται αυτόνομα αυτά τα δικαιώματα. Σύμφωνα με την Deloitte τα μέσα έσοδα για τις «έξι μεγάλες» της Premier League ήταν 415 εκατομμύρια λίρες το 2016-17, έναντι 147 εκατ. λιρών για τις υπόλοιπες 14 ομάδες.
Η Premier League ακολουθεί επίσης την ευρωπαϊκή παράδοση, που ξεκίνησε λίγο μετά τη δημιουργία της αγγλικής ποδοσφαιρικής λίγκας το 1888, για «ανοικτό» πρωτάθλημα στο οποίο κάποιες ομάδες υποβιβάζονται και κάποιες ανεβαίνουν κατηγορία κάθε χρονιά. Αυτό δίνει στις μικρότερες την δυνατότητα να ανέβουν, όπως έκανε η Leicester City η οποία ανέβηκε κατηγορία το 2013-14 και κέρδισε το πρωτάθλημα δυο χρόνια αργότερα.
Ο Agnelli που προεδρεύει του European Club Association θέλει να ενισχύσει τον ευρωπαϊκό ανταγωνισμό επιτρέποντας στις μεγάλες ομάδες, όπως η Juventus να ξοδεύουν περισσότερο χρόνο (και να αντλούν περισσότερα έσοδα) παίζοντας μεταξύ τους, αντί με μικρότερες ομάδες των εθνικών πρωταθλημάτων. Μια ιδέα είναι οι κορυφαίες ομάδες να έχουν περισσότερες εξασφαλισμένες θέσεις στο Champions League και να παίζουν τουλάχιστον 14 αγώνες κάθε σεζόν.
Αυτό θα κάνει το ευρωπαϊκό πρωτάθλημα να μοιάζει περισσότερο με τα αμερικανικά, τα οποία είναι «κλειστά», οι ίδιες ομάδες συμμετέχουν κάθε σεζόν χωρίς τον κίνδυνο υποβιβασμού, και τα πρωταθλήματα επεκτείνονται περιοδικά με νέες συμμετοχές. Αυτό ταιριάζει στις κατεστημένες ομάδες ενισχύοντας το ολιγοπώλιό τους και μειώνοντας την μεταβλητότητα στα έσοδα που αντιμετωπίζουν οι ευρωπαϊκές ομάδες ανταγωνιζόμενες για την κατάταξη.
Μαζί με τα τοπικά πρωταθλήματα άλλων ευρωπαϊκών χωρών Premier League αντιτίθεται σε μια τέτοια εξέλιξη, παρότι ιδρύθηκε το 1992 με μια αντίστοιχη προσπάθεια αγγλικών ομάδων να ελέγξουν τα έσοδα. Ομάδες στην κορυφή της ευρωπαϊκής αθλητικής πυραμίδας δελεάζονται συνεχώς να σχηματίσουν «σούπερ πρωταθλήματα» και το δέλεαρ έχει μεγαλώσει καθώς το κοινό έχει γίνει παγκόσμιο.
Υπάρχουν, όμως, κίνδυνοι για τις ομάδες που εκμεταλλεύονται επιθετικά τη δύναμη του. Ενας σχετίζεται με την προειδοποίηση του Neale κατά του μονοπωλίου ή ενός πολύ στενού ολιγοπωλίου στον αθλητισμό. Η Formula 1, ένα κλειστό πρωτάθλημα, υποφέρει από το ότι κυριαρχείται από τις ομάδες της Mercedes και της Ferrari, γεγονός που το καθιστά λιγότερο συναρπαστικό (η οικογένεια Agnelli ελέγχει επίσης την Ferrari).
Οι ομάδες αναζητούν ασφάλεια, αλλά οι οπαδοί όχι. Όπως το θέτει μια μελέτη «η πραγματική ένταση έρχεται από την ταύτιση με ένα άτομο ή ομάδα καθώς πασχίζουν να κερδίσουν», μια εμπειρία στην οποία «η ευφορία είναι πάντα μια πιθανότητα». Ηταν η μεγάλη πιθανότητα ότι η Liverpool δεν θα μπορούσε να ξεπεράσει το προβάδισμα της Barcelona από τον πρώτο αγώνα που έκανε την νίκη τόσο γλυκιά.
Ενας δεύτερος κίνδυνος είναι η απόσταση. Η πιο έντονη στιγμή στο γήπεδο της Liverpool ήρθε μετά τον αγώνα, όταν οι οπαδοί τραγούδησαν τον ύμνο τους «You’ll Never Walk Alone», θυμίζοντας την ιστορία του συλλόγου. Υπάρχει μια λεπτή ισορροπία για τις ομάδες ως προς το να κρατήσουν την τοπική τους ταυτότητα, ενώ επωφελούνται το μέγιστο από την παγκόσμια απήχηση. Μπορεί να χάσουν μέρος από αυτό που τις κάνει τόσο πολύτιμες αν αποδεσμευτούν από τις ρίζες τους.
Το ευρωπαϊκό ποδόσφαιρο ισορροπεί σε αυτά τα δυο συνδυάζοντας εθνικά πρωταθλήματα και πανευρωπαϊκά τουρνουά, αλλά αυτό εύκολα μπορεί να διαταραχθεί. Η FIFA, η παγκόσμια ομοσπονδία επεκτείνει από το 2021 το Παγκόσμιο Κύπελλο Συλλόγων σε ένα πιλοτικό πρωτάθλημα με 24 ομάδες. Όπως οι αμερικανικές ομάδες μπέιζμπολ κινούνται μεταξύ πόλεων, οι ποδοσφαιρικές ομάδες θα μπορούσαν να μετακινηθούν.
Ο τρόπος να αποφευχθούν τέτοιες παγίδες είναι να εξασφαλιστούν επαρκείς ευκαιρίες εντός συνόρων. Τα άλλα ευρωπαϊκά πρωταθλήματα ζηλεύουν την Premier League, τα υψηλά έσοδα και την παγκόσμια φήμη, αλλά το χαρακτηριστικό που θα έπρεπε να λαχταρούν περισσότερο είναι το εύρος στην κορυφή της. Αυτό είναι που την κάνει, και όχι απλά οι ομάδες της, νικητή.
Του John Gapper