Η «κρατική αεροπειρατεία» από την κυβέρνηση της Λευκορωσίας, που οδήγησε στη σύλληψη του δημοσιογράφου Ρομάν Προτασέβιτς, προκάλεσε διεθνή θύελλα αντιδράσεων, ανάγοντας το ζήτημα στη Σύνοδο Κορυφής της ΕΕ και φέρνοντας νέες κυρώσεις στη χώρα. Σε αυτό το πλαίσιο, είναι δύσκολο να μην αναρωτηθεί κανείς: Όσο επικίνδυνος και αν είναι για το καθεστώς Λουκασένκο ο 26χρονος δημοσιογράφος, είναι όντως τόσο ώστε να δικαιολογεί διεθνές επεισόδιο;
Η κυβέρνηση της Λευκορωσίας εδώ και καιρό ακολουθεί σκληρή στάση απέναντι στους επικριτές της, με σκληρή καταστολή στους δρόμους της χώρας. Εδώ και πάνω από 26 χρόνια ο Λουκασένκο διατηρεί την εξουσία του στην ανατολικοευρωπαϊκή χώρα των 9,3 εκατ. πολιτών, φυλακίζοντας χιλιάδες αντιφρονούντες ή εξαναγκάζοντάς τους να καταφύγουν στο εξωτερικό. Τον Αύγουστο του 2020 η αστυνομία κατέστειλε βίαια τις μεγάλης κλίμακας διαδηλώσεις που ακολούθησαν τις αμφιλεγόμενες εκλογές για την έκτη θητεία του Λουκασένκο– και μετά ακολούθησε το εν λόγω περιστατικό, με την πτήση της Ryanair.
O 26χρονος Προτασέβιτς έγινε γνωστός καλύπτοντας τις διαδηλώσεις του 2020 και την καταστολή στην αντιπολίτευση από το καθεστώς Λουκασένκο. Ήταν αρχισυντάκτης σε ένα από τα δημοφιλέστερα κανάλια ενημέρωσης του Telegram στη Λευκορωσία, το Nexta Live, και είχε φύγει από τη χώρα επειδή οι αρχές τον έβαλαν σε λίστα τρομοκρατών τον Νοέμβριο (ένα από 700 άτομα που περιλαμβάνει αυτή η λίστα, όπως και ο ιδρυτής του Nexta, Στσίαπαν Πούτσιλα). Από τότε και μετά ζούσε στο Βίλνιους, πρωτεύουσα της Λιθουανίας, η οποία έχει δεχτεί πολλά μέλη της αντιπολίτευσης. Είναι επικεφαλής του καναλιού Belamova στο Telegram και η ηγέτιδα της αντιπολίτευσης, Σβιατλάνα Τσιχανόφσκαγια, είπε ότι τον συνάντησε στην Αθήνα μία εβδομάδα πριν τη σύλληψή του.
Όπως γράφει το Bloomberg, ο Προτασέβιτς αντιπροσωπεύει μια νέα γενιά πολιτικών influencers που παρακάμπτουν το «μπλόκο» στα κρατικά μέσα ενημέρωσης και τους ελέγχους στο Ίντερνετ χρησιμοποιώντας τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για να επικρίνουν το απολυταρχικό καθεστώς Λουκασένκο. Σε αυτό το πλαίσιο, η κυβέρνηση δείχνει στους αντιπάλους της ξεκάθαρα σε τι σημείο είναι διατεθειμένη να φτάσει για να αντιμετωπίσει/ καταστείλει τους αντιφρονούντες, και να δείξει ότι δεν μπορούν να ξεφύγουν από το «χέρι» της λευκορωσικής KGB, ακόμα και στην ΕΕ.
Ο Λουκασένκο επί σειρά ετών ήταν συνηθισμένος σε άνετες νίκες, και στις τελευταίες εκλογές δεν φάνηκε να παίρνει ρίσκα, φροντίζοντας να θέσει υπό κράτηση ή εκτός εκλογών αντιπάλους του. Ωστόσο η Σβιατλάνα Τσιχανόφσκαγια, πολιτική «πρωτάρης» και σύζυγος φυλακισμένου blogger της αντιπολίτευσης, μπόρεσε να συμμετέχει, συγκεντρώνοντας μεγάλη υποστήριξη σε όλη τη χώρα- οπότε όταν ανακοινώθηκε η νίκη του Λουκασένκο με συντριπτική πλειοψηφία, ήταν έντονες οι αντιδράσεις για νοθεία, ειδικά δεδομένου ότι η δυσαρέσκεια αυξάνεται εδώ και χρόνια λόγω της στασιμότητας της οικονομίας, του κορονοϊού (σημειώνεται πως ο πρόεδρος απέρριψε τα μέτρα lockdown και υποβάθμισε τις ανησυχίες για την υγεία) και άλλων λόγων.
Καθώς ήταν σε εξέλιξη οι αντικυβερνητικές διαδηλώσεις και οι ταραχές, και αντιμέτωπος με διεθνείς κυρώσεις και οικονομική πίεση, ο Λουκασένκο στράφηκε στον στενότερο σύμμαχό του, Βλαντιμίρ Πούτιν, ο οποίος του προσέφερε δάνεια, προμήθειες ενέργειας και, αν χρειαζόταν, υποστήριξη σε δυνάμεις ασφαλείας. Επίσης ο Πούτιν τον στήριξε ως προς τη συνταγματική μεταρρύθμιση. Σε αυτό το πλαίσιο αξίζει να σημειωθεί πως η Ρωσία θέλει τη Λευκορωσία ως έχει (με καθεστώς φιλικό/ προσκείμενο στην ίδια), προκειμένου να λειτουργεί ως «χώρος»/ «φράγμα» ανάμεσα στα σύνορά της και σε αυτό που εκλαμβάνει ως συνεχή «προέλαση του ΝΑΤΟ και της ΕΕ προς την επικράτειά της.
Η ΕΕ ανακοίνωσε κυρώσεις και υιοθέτησε ιδιαίτερα αυστηρή ρητορική, ωστόσο είναι άγνωστο κατά πόσον αυτά θα καταφέρουν να αποδυναμώσουν όντως τον Λουκασένκο- δεδομένου και ότι το Κρεμλίνο έχει υποδείξει ότι θα συνεχίσει να τον στηρίζει.
Σε γενικότερο πλαίσιο πάντως, το καθεστώς Λουκασένκο έχει αρχίσει «πόλεμο» κατά των ανεξάρτητων δημοσιογράφων, των social media και ακτιβιστών εδώ και καιρό: Η κυβέρνηση είχε ζητήσει από την Πολωνία την έκδοση του Προτασέβιτς, αίτημα που απορρίφθηκε. Επίσης, τέσσερις ακτιβιστές που ήταν μέλη της πολωνικής μειονότητας στη Λευκορωσία συνελήφθησαν, κατηγορούμενοι για μαζικές κινητοποιήσεις και υποκίνηση «εθνικού και θρησκευτικού μίσους»- κίνηση που συνοδεύτηκε από αντιπολωνική προπαγάνδα στην κρατική τηλεόραση.
Ο «πόλεμος» της κυβέρνησης Λουκασένκο ενάντια σε δημοσιογράφους και bloggers είχε αρχίσει από πριν τις εκλογές- και ως εκ τούτου το τελευταίο επεισόδιο εντάσσεται στο ευρύτερο αυτό πλαίσιο: Τον περασμένο Ιούνιο ο Ιχάρ Λόσικ, σύμβουλος του Radio Free Europe/ Radio Liberty και ιδρυτής ενός άλλου δημοφιλούς καναλιού στο Telegram (Belarus of the Brain) είχε συλληφθεί.
Αξίζει να σημειωθεί πως άλλο ένα μέσο που στοχοποιήθηκε πρόσφατα ήταν το tut.by, στα γραφεία του οποίου έγινε επιδρομή των αρχών, καθώς και έρευνες σε διαμερίσματα δημοσιογράφων της ιστοσελίδας. Η Μαρίνα Ζολάταβα, αρχισυντάκτρια του portal, και άλλοι δημοσιογράφοι συνελήφθησαν- και, στην περίπτωση του tut.by, πρόκειται για ένα μέσο που είναι γενικότερα δημοφιλές μεταξύ των Λευκορώσων εδώ και περίπου 20 χρόνια, ανεξαρτήτως των πολιτικών τους απόψεων. Η δημοτικότητά του είχε φτάσει στα ύψη τον Μάιο του 2021, λίγο πριν οι αρχές κινηθούν εναντίον του. Επίσης, δεκάδες ανεξάρτητα news portals έχουν ήδη μπλοκαριστεί, εκατοντάδες δημοσιογράφοι έχουν συλληφθεί και πολλές εφημερίδες έχουν σταματήσει να εκδίδονται.
Με πληροφορίες από Bloomberg, Deutsche Welle
Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, τη στιγμή που συμβαίνουν, στο Newsbomb.gr.