1991–2000: Φως από το βαθύ σκοτάδι


https://www.healthview.gr/40-chronia-meta-1981-2021-aids-i-istoria/Τα πρώτα χρόνια των 90s είναι απογοητευτικά καθώς η έρευνα δεν δίνει αποτελέσματα, οι απώλειες αυξάνονται, οι νέες θεραπείες αποδεικνύονται περιορισμένης αξίας, οι διακρίσεις, το στίγμα και η περιθωριοποίηση εξακολουθούν. Όμως το καλοκαίρι του 1996 στο 11ο Διεθνές Συνέδριο για το AIDS οι επιστήμονες ανακοινώνουν μια σημαντική ανακάλυψη, τη θεραπεία με συνδυασμό φαρμάκων, η οποία μειώνει δραστικά τη θνησιμότητα και τη νοσηρότητα μεταξύ των ασθενών. Ο όρος «σύνδρομο του Λαζάρου» χρησιμοποιήθηκε για να περιγράψει τους ασθενείς που επέστρεψαν από το κατώφλι του θανάτου.

1991

Ένα παγκόσμιο σύμβολο αλληλεγγύης και υποστήριξης γεννιέται

Ήταν μήνας Μάιος του 1991 όταν η πρωτοβουλία καλλιτεχνών Visual AIDS ξεκινά το σχέδιο να δημιουργήσει ένα σύμβολο αλληλεγγύης και υποστήριξης για τους ανθρώπους που ζουν με HIV. Η ιδέα «Red Ribbon» έχει γεννηθεί και η «κόκκινη κορδέλα» θα γίνει ένα παγκόσμιο σύμβολο ευαισθητοποίησης για το AIDS.

Ο Μάτζικ Τζόνσον ανακοινώνει…

Ο Νοέμβριος είναι ο μήνας κατά τον οποίο ο πλανήτης βρέθηκε ενώπιον ενός διπλού σοκ. Όταν στις 7 Νοεμβρίου το αστέρι του ΝΒΑ, Earvin “Magic” Johnson ανακοινώνει δημόσια ότι είναι θετικός στον HIV, εκατομμύρια θαυμαστές του σε όλο τον κόσμο πέφτουν από τα σύννεφα. Η ανακοίνωσή του συνέβαλε καθοριστικά να αρχίσει να διαλύεται το διαδεδομένο στερεότυπο ότι ο ιός HIV αφορά μόνο τους ομοφυλόφιλους.

Ο Φρέντι Μέρκιουρι πεθαίνει…

Λίγες ημέρες μετά την ανακοίνωση του Johnson, στις 24 Νοεμβρίου, παγώνουν οι φίλοι της ροκ μουσικής, όταν πεθαίνει από AIDS ο Freddie Mercury, στα 45 του χρόνια. Ο βρετανός τραγουδιστής του συγκροτήματος Queen, την προηγουμένη μέρα είχε ανακοινώσει δημοσίως ότι πάσχει από AIDS.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εγκρίνει το πρόγραμμα Europe against AIDS, για την υποστήριξη κοινωνικών δράσεων από τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης τα επόμενα χρόνια.

Ιδρύεται η 2η ΜΗΚΥΟ στην Ελλάδα, το «Κέντρο Ζωής και Έμπνευσης» με εμπνευστή τον Frank Olcvary (αργότερα μετονομάστηκε σε «Κέντρο Ζωής»), για την υποστήριξη οροθετικών ατόμων.

1992

Πεθαίνει από επιπλοκές του AIDS και ο διάσημος ηθοποιός Άντονι Πέρκινς, ο οποίος λίγα χρόνια πριν είχε προσφερθεί για να συμβάλει στην ενημέρωση για την ασθένεια. «Από τους ανθρώπους που συνάντησα σε αυτή τη μεγάλη περιπέτεια στον κόσμο του AIDS έμαθα περισσότερα για την αγάπη, την ανιδιοτέλεια και την ανθρώπινη κατανόηση, από όσα έμαθα ποτέ στον αμείλικτο, ανταγωνιστικό κόσμο στον οποίο πέρασα τη ζωή μου» έγραφε λίγο πριν από τον θάνατό του…

Στις προεδρικές εκλογές του Νοεμβρίου στις ΗΠΑ εκλέγεται ο Μπιλ Κλίντον. Είναι ο πρώτος Αμερικανός Πρόεδρος που εκλέγεται έχοντας εντάξει στην προεκλογική πλατφόρμα θέσεων ζητήματα που αφορούν τον HIV/AIDS.

Στην Ελλάδα ιδρύεται το ΚΕΕΛ, το Κέντρο Ελέγχου Ειδικών Λοιμώξεων, το μεταγενέστερο ΚΕΕΛΠΝΟ  με σκοπό την παρακολούθηση και αντιμετώπιση των ειδικών μεταδοτικών νοσημάτων, καθώς και τον συντονισμό των ενεργειών για την πρόληψή τους. Πρώτος Πρόεδρος του ΚΕΕΛ, είναι ο καθηγητής Ιωάννης Στρατηγός για να ακολουθήσουν τα επόμενα χρόνια μέχρι το 2019, οι Γιώργος Σαρόγλου, Άγγελος Χατζάκης, Άγις Τσουρός, Γιάννης Πιερρουτσάκος, Τζένη Κουρέα-Κρεμαστινού, Θανάσης Γιαννόπουλος, Θεόφιλος Ρόζενμπεργκ.

Ο Συμβουλευτικός Σταθμός και η Τηλεφωνική Γραμμή για το AIDS ξεκινούν τη λειτουργία τους στο Νοσοκομείο «Συγγρός».

1993

Ο διάσημος Ρώσος χορευτής του μπαλέτου Rudolf Nureyev πεθαίνει στις 6 Ιανουαρίου από επιπλοκές του AIDS.

Κυκλοφορεί η κινηματογραφική ταινία «Philadelphia», παραγωγής 1993. Είναι μια από τις πρώτες ταινίες του Χόλιγουντ με θέμα το AIDS που μίλησαν ανοιχτά και σοβαρά για την ασθένεια, την ομοφυλοφιλία και την ομοφοβία. Βασισμένη σε πραγματική ιστορία, η ταινία θα συνεισφέρει σημαντικά στην αναγνώριση του προβλήματος και την ευαισθητοποίηση.

Η παραγωγή ενός εκπαιδευτικού βίντεο με τίτλο «Μπαλαντέρ» και κύριο παρουσιαστή τον Λάκη Λαζόπουλο (συνεργασία του ΚΕΕΛ με το Ίδρυμα Μελετών Λαμπράκη), αποστέλλεται σε όλα τα Λύκεια της χώρας και σηματοδοτεί την έναρξη της οργανωμένης μαζικής ενημέρωσης για τη χρήση του προφυλακτικού.

Δημιουργείται στα Καμίνια στον Πειραιά, ο πρώτος ξενώνας απόρων οροθετικών ατόμων, δυναμικότητας 14 κλινών. Οι αντιδράσεις της τοπικής κοινωνίας ποχωρούν ύστερα από πρόγραμμα ενημέρωσης στην κοινότητα. Στους φιλοξενούμενους, πέρα από στέγη και τροφή, παρέχονται ιατρονοσηλευτικές υπηρεσίες και ψυχοκοινωνική υποστήριξη.

Ιδρύεται η ελληνική εκδοχή της ACT UP από τον Γρηγόρη Βαλλιανάτο, την Νταίζη Γαλιατσάτου, τη Μελίνα Μερκούρη και την Πάολα Ρεβενιώτη, με δυναμικές διεκδικήσεις και παρουσία τα επόμενα χρόνια.

Τον Δεκέμβριο προβάλλονται στην τηλεόραση τα πρώτα σποτ για την ενθάρρυνση της χρήσης προφυλακτικού με την αφιλοκερδή συμμετοχή καλλιτεχνών και αθλητών (Βάνα Μπάρμπα, Στέφανος Κορκολής, Βασίλης Παπακωνσταντίνου, Παναγιώτης Φασούλας). Θα συνεχιστούν και τον επόμενο χρόνο (Απόστολος Γκλέτσος, Βίκυ Κουλιανού, Κώστας Κουκοδήμος, Γιώργος Νινιός). Το καταληκτικό μήνυμα είναι: «Αν αγαπάς, δεν το ξεχνάς».

1994

Το AIDS γίνεται η κύρια αιτία θανάτου των Αμερικανών ηλικίας 25-44. Οι David Ho και George Shaw αποδεικνύουν ότι μετά την αρχική λοίμωξη, ο HIV αναπαράγεται διαρκώς στο σώμα. Η ανακάλυψη ανοίγει το δρόμο στο συμπέρασμα ότι είναι απαραίτητο να χτυπηθεί ο ιός όσο το δυνατόν νωρίτερα, και με όσο το δυνατόν περισσότερους τρόπους ταυτόχρονα, δηλαδή με συνδυασμούς φαρμάκων.

Δημιουργείται το UNAIDS

Ο ΟΗΕ αποφασίζει στις 26 Ιουλίου 1994 τη δημιουργία μιας νέας πλατφόρμας συνεργασίας που ακούει στο όνομα UNAIDS. Το Κοινό Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών για τον HIV και το AIDS (UNAIDS) είναι το σημείο όπου διασυνδέονται κυβερνήσεις, ο ιδιωτικός τομέας και οι κοινότητες, και φέρνει τους ανθρώπους που ζουν με HIV/AIDS στο τραπέζι λήψης αποφάσεων και στο κέντρο παρακολούθησης και σχεδιασμού της απάντησης στο AIDS. Παρ’ όλο που δημιουργείται το 1994 με το σχετικό ψήφισμα των Ηνωμένων Εθνών, αρχίζει να λειτουργεί το 1996.

Ξεκινά η καμπάνια της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στο πλαίσιο του «Europe Against AIDS», με σήμα το ιπτάμενο προφυλακτικό και δύο ανθρώπινες φιγούρες που το «οδηγούν» προς μία κόκκινη καρδιά. Το σήμα βρήκε στην Ελλάδα εφαρμογή στο ιπτάμενο προφυλακτικό – αερόστατο, που σηματοδότησε πολλές εκδηλώσεις ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης τα επόμενα χρόνια.

1995

Τον Ιούνιο η Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ εγκρίνει τον πρώτο αναστολέα πρωτεάσης του ιού ανοίγοντας τη νέα εποχή του συνδυασμού αντιρετροϊκών φαρμάκων υψηλής δραστικότητας (Highly Active Antiretroviral Therapy – HAART), τα λεγόμενα «κοκτέιλ».

Και ο Greg Louganis HIV-positive

Ο Gregory Efthimios Louganis, Αμερικανός Ολυμπιονίκης στις καταδύσεις, με Ολυμπιακά μετάλλια στους Αγώνες του 1984 και 1988, ανακοινώνει ότι είναι θετικός στον HIV. Η ανακοίνωση προκαλεί αντιδράσεις, καθώς η διάγνωση είχε γίνει έξι μήνες πριν από τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1988, αλλά ο ίδιος δεν είχε ανακοινώσει την κατάστασή του και θεωρήθηκε ότι όταν τραυματίσθηκε στη διάρκεια κατάδυσής του έθεσε σε κίνδυνο μόλυνσης τους συναθλητές του που κολυμπούσαν στην ίδια πισίνα.

Στην Ελλάδα πεθαίνει τον Σεπτέμβριο ο σκηνοθέτης, συγγραφέας και σεναριογράφος Αλέξης Μπίστικας. Ένα χρόνο πριν, είχε εκδώσει ένα συγκλονιστικό λεύκωμα – ντοκουμέντο σχετικά με τη νοσηλεία του: Ευαγγελισμός: Κείμενα και φωτογραφίες.

Τον Δεκέμβριο εγκαινιάζεται από το ΚΕΕΛ οδοντιατρείο στα Πατήσια (Βίλα Δρακοπούλου) για την εξυπηρέτηση (κυρίως απόρων) οροθετικών ατόμων. Η λειτουργία του καθυστέρησε αρκετά λόγω ανησυχιών και αντιδράσεων των περιοίκων και χρειάστηκε να λειτουργήσει γραφείο ενημέρωσης για το κοινό της περιοχής.

1996

Νέες θεραπείες και τεστ

Οι ΗΠΑ βρίσκονται για άλλη μία φορά στο επίκεντρο των εξελίξεων, με την Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων να εγκρίνει σε διάστημα ολίγων μηνών:

  • Το πρώτο κατ’ οίκον τεστ HIV
  • Ένα τεστ ιικού φορτίου που μετρά το επίπεδο του ιού στο αίμα
  • Τον πρώτο μη-νουκλεοσιδικό αναστολέα αντίστροφης μεταγραφάσης
  • Το πρώτο τεστ ούρων για τον HIV.

«Κοκτέιλ» φαρμάκων

Στο 11ο Διεθνές Συνέδριο για το AIDS στο Βανκούβερ του Καναδά ανακοινώνεται ότι οι νέες συνδυαστικές θεραπείες που περιλαμβάνουν έναν αναστολέα πρωτεάσης αυξάνουν το προσδόκιμο ζωής ασθενών με HIV/AIDS. Σημαντικές είναι οι ανακοινώσεις του καθηγητή Dr Julio Montaner, ενός από τους κορυφαίους ερευνητές του AIDS παγκοσμίως, ο οποίος έφερε στο Συνέδριο απτά αποτελέσματα από την τριπλή θεραπεία που εφάρμοσε σε ασθενείς. Ο συνδυασμός τριών διαφορετικών τύπων φαρμάκων θα έχει ως αποτέλεσμα την παράταση της ζωής των ασθενών για τουλάχιστον 13 έτη κατά μέσο όρο, όπως έδειξαν κατοπινές μελέτες.

Η Αντιρετροϊκή Θεραπεία Υψηλής Δραστικότητας (Highly Active Antiretroviral Therapy – HAART) έχει ως αποτέλεσμα η θνησιμότητα μεταξύ των ασθενών να πέφτει σημαντικά και η εξέλιξη δείχνει ότι η λοίμωξη HIV μπορεί να μετατραπεί σε μια χρόνια νόσο.

Ωστόσο, μετά τον ενθουσιασμό γίνεται γρήγορα προφανές ότι αν και η θεραπεία μπορεί να χρησιμοποιηθεί ευρέως στις χώρες υψηλού εισοδήματος, οι περιοχές που υποφέρουν περισσότερο από τις συνέπειες της επιδημίας έχουν στην πραγματικότητα εξαιρετικά περιορισμένη πρόσβαση. Τα ερωτηματικά για την πρόσβαση σε μια τέτοια ακριβή θεραπεία που κοστίζει έως και 20.000 δολάρια ετησίως, είναι πολλά…

«Man of the Year» ο Dr Ho

Για την πρωτοπόρα προσέγγισή του στη μάχη εναντίον του HIV/AIDS και ειδικά για τη συνδυαστική θεραπεία με αναστολείς πρωτεάσης, ο Dr David Ho ονομάστηκε από το περιοδικό TIME «Man of the Year» για το 1996.

Σε τηλεοπτική εκπομπή εμφανίζεται ο Λευτέρης, ένας νεαρός οροθετικός άντρας, και μιλάει για την προσωπική του ιστορία. Η συντονίστρια ενημέρωσης του ΚΕΕΛ, Μαρία Καρρά, στην ίδια εκπομπή πίνει νερό από το ποτήρι του Λευτέρη σε μια κίνηση ισχυρού συμβολισμού για τη μη μεταδοτικότητα του ιού από τις απλές κοινωνικές συναναστροφές. Μια αντίστοιχη κίνηση είχε κάνει λίγο καιρό πριν ο καθηγητής Ν. Ματσανιώτης όταν μοιράστηκε τη σούπα ενός κοριτσιού που νοσηλευόταν στο Νοσοκομείο Παίδων.

1997

Το μοντέλο «hit early, hit hard», με την εφαρμογή της HAART (Highly Active Antiretroviral Therapy) καθίσταται το νέο πρότυπο θεραπείας. Σε αυτή την εξέλιξη αποδίδεται κατά κύριο λόγο η πρώτη ουσιαστική μείωση (-47%) των θανάτων από AIDS στις ΗΠΑ, που σημειώθηκε το 1997.

1998

Το χάσμα μεταξύ πλούσιων και φτωχών όσον αφορά την αντιμετώπιση του AIDS είναι το βασικό θέμα του 12ου Διεθνούς Συνεδρίου για το AIDS, που πραγματοποιείται στη Γενεύη της Ελβετίας. Στο πλαίσιο μιας τέτοιας προβληματικής το πρόγραμμα UNAIDS ξεκινά το 1998 συζητήσεις με τις φαρμακευτικές εταιρείες. Η συζήτηση αποδεικνύεται δύσκολη, καθώς οι μειωμένες τιμές που θα προσφέρουν αρχικά οι εταιρείες για τα φάρμακα του AIDS, είναι πολύ μακριά από τις οικονομικές δυνατότητες των χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος χωρών.

Στην Ελλάδα τον Σεπτέμβριο ιδρύεται στη Θεσσαλονίκη (Αμπελόκηποι) ο Σταθμός Ενημέρωσης Πολιτών και Υπηρεσιών Ψυχοκοινωνικής Υποστήριξης. Η τοπική κοινωνία αντιδρά και γίνεται κατάληψη στο κτίριο, η οποία θα τερματιστεί στις αρχές Νοεμβρίου.

Την 1η Δεκεμβρίου και υπό την αιγίδα του Προέδρου της Δημοκρατίας,  οργανώνεται πορεία με τίτλο «Δρόμοι Ζωής», από το μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη προς το κτήριο της Παλαιάς Βουλής, με τη συμμετοχή εκπροσώπων από τον χώρο της πολιτικής, της επιστήμης και του πολιτισμού.

1999

Για το 1999, σύμφωνα με τις ανακοινώσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, το HIV/AIDS είναι η τέταρτη αιτία θανάτου παγκοσμίως και η νούμερο ένα αιτία θανάτου στην Αφρική. Ο Οργανισμός εκτιμά ότι 33 εκατομμύρια άνθρωποι ζουν με τον ιό παγκοσμίως και ότι 14 εκατομμύρια έχουν πεθάνει από AIDS.

Το 1999 ο HIV έχει ήδη ένα νέο χαρακτηριστικό όσον αφορά τις ομάδες κινδύνου. Οι γυναίκες αποτελούν τώρα το 23% των περιστατικών AIDS στις ΗΠΑ (το 1985 ήταν 7%).

Η θεωρία που διαψεύστηκε

Η υπόθεση ότι αφετηρία της επιδημίας ήταν οι εμβολιασμοί κατά της πολιομυελίτιδας στην Αφρική τη δεκαετία του ’50, κερδίζει μεγάλη δημοσιότητα. Η θεωρία είχε διατυπωθεί αρκετό καιρό πριν και ανέφερε ότι τα εμβόλια πολιομυελίτιδας που παρασκευάστηκαν σε καλλιέργειες ιστών χιμπαντζήδων, είχαν μολυνθεί κατά λάθος με τον ιό SIV και στη συνέχεια χορηγήθηκαν σε έως και ένα εκατομμύριο Αφρικανούς μεταξύ 1957 και 1960 σε πειραματικές εκστρατείες μαζικού εμβολιασμού. Η υπόθεση θα απορριφθεί αργότερα από μελέτες που έδειξαν ότι ο ιός HIV προήλθε από τη μετάλλαξη ιού που προϋπήρχε σε πιθήκους.

2000

Το HIV/AIDS στους Αναπτυξιακούς Στόχους της Χιλιετίας

Οι Αναπτυξιακοί Στόχοι της Χιλιετίας υιοθετήθηκαν στη Σύνοδο Κορυφής των Ηνωμένων Εθνών (6-8 Σεπτεμβρίου 2000). Οι Στόχοι δεσμεύουν τους ηγέτες των χωρών του πλανήτη σε δράση σχετικά με τη φτώχεια, την εκπαίδευση, την ισότητα των φύλων, την υγεία και τη βιωσιμότητα. Ο Στόχος 6 επικεντρώνεται ειδικά στον HIV, με δύο πτυχές: να σταματήσει η εξάπλωση του HIV/AIDS μέχρι το 2015 και να έχει επιτευχθεί έως το 2010 καθολική πρόσβαση σε θεραπεία για όλους όσοι το χρειάζονται.

Συνέδριο-απάντηση στους αρνητές

Το 13ο Διεθνές Συνέδριο για το AIDS στο Ντέρμπαν της Νοτίου Αφρικής είναι

το πρώτο που διεξάγεται σε μια αναπτυσσόμενη χώρα και μάλιστα σε μια χώρα με ένα από τα υψηλότερα ποσοστά εξάπλωσης του HIV παγκοσμίως. Στο επίκεντρο του Συνεδρίου βρέθηκαν ο καταστροφικός αντίκτυπος της επιδημίας στην υποσαχάρια Αφρική, αλλά και η τεράστια ανισότητα μεταξύ ανεπτυγμένων και αναπτυσσόμενων χωρών όσον αφορά την πρόσβαση στη θεραπεία. Το Συνέδριο διεξήχθη σε μια χώρα της οποίας ο Πρόεδρος, ο Thabo Mbeki, καταγράφηκε στους αρνητές του AIDS, υποστηρίζοντας ότι δεν προκαλείται από τον HIV και αρνούμενος τις νέες αντιρετροϊκές θεραπείες. Η ρίζα των αρνητών του AIDS θεωρείται η μελέτη του Dr Peter Duesberg, Inventing the AIDS Virus (1987).

Μεταγενέστερες επιστημονικές εκτιμήσεις σημειώνουν ότι εξαιτίας της αδράνειας του «αρνητή» προέδρου, η Νότια Αφρική είδε 330.000 «αχρείαστους» θανάτους στη διάρκεια της διακυβέρνησής του. Στο Συνέδριο, 5.000 επιστήμονες δημοσίευσαν τη Διακήρυξη του Ντέρμπαν ως απάντηση στους αρνητές του AIDS.

Στην τελετή λήξης του Συνεδρίου αίσθηση προκάλεσε ο Νέλσον Μαντέλα, εμβληματικός ηγέτης του κινήματος για τον τερματισμό του απαρτχάιντ στη Νότιο Αφρική και πρώτος έγχρωμος πρόεδρος της πατρίδας του (1994-1999). «Το AIDS κοστίζει σήμερα στην Αφρική περισσότερες ζωές από όσο όλοι οι πόλεμοι, η πείνα, οι πλημμύρες και οι θανάσιμες ασθένειες όπως η ελονοσία» δήλωσε ο Μαντέλα.

Δείτε ακόμα

Θεωρίες για τον HIV και το AIDS

AIDS: Μια φωτογραφία σταθμός

«40 χρόνια μετά [1981-2021] AIDS. Η ιστορία»

Θάνος Πλεύρης: 40 χρόνια μετά [1981-2021] AIDS. Η ιστορία.

Πηγή


Αφήστε ένα μήνυμα

εισάγετε το σχόλιό σας!
παρακαλώ εισάγετε το όνομά σας εδώ