Ρωσία: Οι στενοί συνεργάτες του Βλαντιμίρ Πούτιν κινούν τα νήματα, επηρεάζουν εξελίξεις και ενίοτε εξαφανίζονται απο το προσκήνιο. Ποιοι είναι οι άνδρες ασφαλείας, οι αξιωματούχοι και οι φίλοι από τα παλιά που επηρεάζουν λιγότερο ή περισσότερο τη σκέψη και τις αποφάσεις του Ρώσου προέδρου;
Ως αρχιστράτηγος των Ενόπλων Δυνάμεων της Ρωσίας, ο Πούτιν είχε τον τελικό λόγο για την εισβολή στην Ουκρανία. Πάντοτε στηριζόταν ωστόσο σε ένα βαθιά πιστό περιβάλλον συνεργατών, πολλοί από τους οποίους ξεκίνησαν μαζί του τη σταδιοδρομία τους στις μυστικές υπηρεσίες της Ρωσίας. Το μεγάλο ερώτημα είναι ποιος τον επηρεάζει καθοριστικά σε αυτή την μοιραία στιγμή της προεδρίας του;
Στους στενούς συνεργάτες του Πούτιν ξεχωριστό ρόλο διαδραματίζουν οι λεγόμενοι Siloviki – οι άνδρες της ασφάλειας γύρω από τον Ρώσο πρόεδρο. Οι περισσότεροι από αυτούς ανέβηκαν ιεραρχία στις τάξεις της KGB όπως και ο ίδιος ο «τσάρος» και έχουν μια σκληρή, ψυχροπολεμική νοοτροπία. Ποιοι είναι λοιπόν οι άνθρωποι που βρίσκονται κοντά στον Βλαντιμίρ Πούτιν;
Siloviki
Οι Siloviki («άνδρες με δύναμη») πιστεύουν σε μια υπαρξιακή μάχη με τη Δύση και θεωρούν ότι ο απώτερος στόχος των ΗΠΑ, είναι η αλλαγή καθεστώτος στη Ρωσία. Αυτός είναι ο λόγος που θεωρούν ότι η «ειδική στρατιωτική επιχείρηση» στην Ουκρανία είναι απόλυτα δικαιολογημένη για την υπεράσπιση της Ρωσίας και του ρωσικού λαού.
Θεωρούν την Ουκρανία «πληρεξούσιο» των ΗΠΑ και βλέπουν την εισβολή της Ρωσίας ως απαραίτητο βήμα για να αποτρέψουν τις ΗΠΑ από το να καταστρέψουν το ρωσικό κράτος. Τα τελευταία χρόνια, η επιρροή τους έχει αυξηθεί καθώς ο Πούτιν έχει μετατοπίσει το ενδιαφέρον του από τα οικονομικά και κοινωνικά ζητήματα προς τις απειλές που σχετίζονται με την ασφάλεια.
Νικολάι Πατρούσεφ
Ίσως ο πιο ισχυρός από όλους είναι ο Νικολάι Πατρούσεφ, επικεφαλής του Συμβουλίου Ασφαλείας της Ρωσίας. Το 2015 είχε πει στη ρωσική εφημερίδα Kommersant ότι «οι ΗΠΑ θα προτιμούσαν να μην υπάρχει καθόλου η Ρωσία ως χώρα».
Τον περασμένο Ιανουάριο, αναφερόμενος στον φυλακισμένο ηγέτη της αντιπολίτευσης Αλεξέι Ναβάλνι, υποστήριξε ότι «η Δύση χρειάζεται αυτή τη φιγούρα για να αποσταθεροποιήσει το εσωτερικό της Ρωσίας, προκαλώντας κοινωνική αναταραχή, απεργίες και νέα Μαϊντάν», σε μία αναφορά στην εξέγερση του 2013 στην κεντρική πλατεία του Κιέβου.
Σύμφωνα με πληροφορίες ο Πατρούσεφ είναι επίσης ο άτυπος εκπρόσωπος του Κρεμλίνου για τα Βαλκάνια και πιστεύεται ότι έπαιξε βασικό ρόλο στην ενορχήστρωση του πραξικοπήματος στο Μαυροβούνιο το 2016, σε μια προσπάθεια να σταματήσει η ένταξη της χώρας στο ΝΑΤΟ. Είναι ένας από τους τρεις πιστούς του Πούτιν που υπηρέτησαν μαζί του από τη δεκαετία του 1970 στην Αγία Πετρούπολη, όταν η δεύτερη πόλη της Ρωσίας ήταν ακόμα γνωστή ως Λένινγκραντ.
Οι άλλοι δύο ισχυροί είναι ο αρχηγός της υπηρεσίας ασφαλείας Αλεξάντερ Μπόρτνικοφ και ο επικεφαλής των ξένων υπηρεσιών πληροφοριών Σεργκέι Ναρίσκιν. Όλοι οι στενοί κύκλοι του προέδρου είναι γνωστοί ως siloviki, αλλά αυτή η τριάδα είναι ακόμα πιο κοντά. Λίγοι έχουν τόση επιρροή στον πρόεδρο όσο ο Νικολάι Πατρούσεφ. Όχι μόνο δούλεψε μαζί του στην παλιά KGB επί κομμουνισμού, αλλά τον αντικατέστησε ως επικεφαλής της διάδοχής οργάνωσης, της FSB, από το 1999 έως το 2008.
Κατά τη διάρκεια μιας παράξενης συνεδρίασης του συμβουλίου ασφαλείας της Ρωσίας, τρεις ημέρες πριν από την εισβολή, ο Πατρούσεφ προώθησε την άποψή του ότι ο «συγκεκριμένος στόχος» των ΗΠΑ ήταν η διάλυση της Ρωσίας.
Η συνεδρία ήταν ένα εξαιρετικό θεατρικό κομμάτι, που έδειχνε τον πρόεδρο καθισμένο πίσω από ένα γραφείο καθώς ένας ένας η ομάδα ασφαλείας του πήγαινε σε ένα αναλόγιο και εξέφραζε τη γνώμη του για την αναγνώριση της ανεξαρτησίας των ρωσόφωνων της Ουκρανίας. Ο Νικολάι Πατρούσεφ πέρασε το τεστ. «Είναι αυτός που φωνάζει για μάχη και υπάρχει μια αίσθηση ότι ο Πούτιν έχει κινηθεί προς την πιο ακραία θέση του», λένε οι αναλυτές.
Αλεξάντερ Μπορτνίκοφ
Ο Αλεξάντερ Μπορντίκοφ είναι ο σημερινός διευθυντής της FSB, της εσωτερικής υπηρεσίας πληροφοριών της Ρωσίας που διαδέχθηκε τη σοβιετική υπηρεσία κατασκοπείας, KGB. Παρατηρητές του Κρεμλίνου λένε ότι ο πρόεδρος εμπιστεύεται τις πληροφορίες που λαμβάνει από τις υπηρεσίες ασφαλείας περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη πηγή και ο Αλεξάντερ Μπόρτνικοφ θεωρείται μέρος του εσωτερικού κύκλου του Πούτιν.
Επίσης παλιός γνώριμος από την KGB του Λένινγκραντ, ανέλαβε την ηγεσία της FSB όταν ο Νικολάι Πατρούσεφ προχώρησε. Και οι δύο άνδρες είναι γνωστό ότι είναι κοντά στον πρόεδρο, αλλά όπως τονίζει ο Μπεν Νόμπλ: «Δεν μπορούμε να πούμε με απόλυτη σιγουριά ποιος είναι αυτός που ακολουθεί και ποιος παίρνει τις αποφάσεις».
Η FSB έχει σημαντική επιρροή σε άλλες υπηρεσίες επιβολής του νόμου και έχει ακόμη και τις δικές της ειδικές δυνάμεις. Είναι σημαντική, αλλά δεν είναι εκεί για να αμφισβητήσει τον Ρώσο ηγέτη ή να δώσει συμβουλές με τον ίδιο τρόπο όπως άλλοι, πιστεύει ο Αντρέι Σολντάτοφ.
Επικεφαλής ίσως του πιο σημαντικού οργάνου εξουσίας στη χώρα, ο Μπόρτνικοφ διατηρεί ωστόσο σιδερένια πυγμή στη ρωσική ζωή και είναι υπεύθυνος για τις δεκάδες χιλιάδες κρατήσεις και τη δραματική ενίσχυση των περιορισμών στην κοινωνία των πολιτών που έχει επιταχυνθεί το προηγούμενο έτος, με ορόσημο τη φυλάκιση του Αλεξέι Ναβάλνι.
Η Δύση είναι πεπεισμένη οτι η FSB βρίσκεται πίσω από τη δηλητηρίαση όχι μόνο του Ναβάλνι, αλλά και άλλων αντιπάλων του καθεστώτος όπως ο πολιτικός ακτιβιστής Βλαντιμίρ Κάρα-Μούρζα που έχει καταφέρει να επιζήσει όχι από μία, αλλά από δύο απόπειρες δολοφονίας εναντίον του.
Αν και υπεύθυνος κυρίως για τις εσωτερικές υποθέσεις, ο Μπόρτνικοφ μπορεί επίσης να τροφοδοτήσει το αντιδυτικό αίσθημα γύρω από τον πρόεδρο. «Μπορούμε να φανταστούμε ότι παραδίδει στον Πούτιν σε καθημερινή βάση αναφορές για εχθρική αμερικανική επιρροή ή δυτική επιρροή στο εσωτερικό της Ρωσίας και πώς οι δυτικές μυστικές υπηρεσίες προσπαθούν να υπονομεύσουν την πολιτική σταθερότητα», λέει η Tατιάνα Στανοβαγια, εμπειρογνώμονας ασφαλείας και ιδρύτρια της δεξαμενής σκέψης. R.Politik.
Σεργκέι Ναρίσκιν
Ο Σεργκέι Ναρίσκιν είναι ο επικεφαλής του SVR, της Υπηρεσίας Εξωτερικών Πληροφοριών της Ρωσίας. Σε ένα βαθμό, η εν λόγω μυστική υπηρεσία παίζει δεύτερο ρόλο έναντι της παντοδύναμης FSB.
Ο Ναρίσκιν γνώρισε τον Πούτιν την εποχή που εκπαιδεύονταν και οι δύο ως κατάσκοποι και υπηρέτησε στις Βρυξέλλες ως διπλωμάτης την ίδια περίοδο που ο Πούτιν στάλθηκε ως νεαρός κατάσκοπος στη Δρέσδη.
Ωστόσο, εάν η τελευταία συνεδρίαση του Συμβουλίου Ασφαλείας της Ρωσίας θα μπορούσε να αποτελέσει γνώμονα για τη συνέχεια, η αντικατάστασή του πιθανότατα πιθανότατα έχει ήδη δρομολογηθεί.
Ο Ναρίσκιν ταπεινώθηκε δημόσια από τον Ρώσο πρόεδρο, όταν προσπάθησε να βρει τις κατάλληλες λέξεις για να υποστηρίξει την ανεξαρτησία των αυτονομιστικών περιοχών στην Ανατολική Ουκρανία. Ο Ναρίσκιν, γνωστός στο παρελθόν για τις αντι-δυτικές του δηλώσεις, έφτασε στο σημείο να ψελλίζει μπροστά στον Ρώσο πρόεδρο, σε ένα στιγμιότυπο που έκανε το γύρο του κόσμου.
Σεργκέι Σοϊγκού
Ο Σεργκέι Σόιγκου είναι υπουργός Άμυνας της Ρωσίας και στενός συνεργάτης του Πούτιν και στο παρελθόν τον θεωρούσαν πιθανό διάδοχο. Οι δύο άνδρες συνηθίζουν να πηγαίνουν μαζί για κυνήγι και σκοποβολή στη Σιβηρία, σε αποστολές που τυγχάνουν ευρείας δημοσιότητας. Επί μακρόν έμπιστος του Ρώσου προέδρου, επαναλαμβάνει τη γραμμή Πούτιν για «αποστρατιωτικοποίηση» της Ουκρανίας και προστασία από τη λεγόμενη στρατιωτική απειλή της Δύσης.
Ο Σόιγκου δεν έχει λάβει στρατιωτική εκπαίδευση, αλλά μετά τον διορισμό του στο Υπουργείο Άμυνας το 2012 είχε το γενικό πρόσταγμα για την προσάρτηση της Κριμαίας από την Ουκρανία το 2014 και την παρέμβαση στη Συρία.
«Είναι ισχυρός υπερασπιστής του εθνικού συμφέροντος, αλλά δεν έχει τα ίδια αντιδυτικά αισθήματα με τους υπόλοιπους», λέει ο Mαρκ Γκαλεότι της υπηρεσίας πληροφοριών Mayak, ειδικός στις υπηρεσίες ασφαλείας της Ρωσίας.
Ως υπεύθυνος της στρατιωτικής υπηρεσίας πληροφοριών GRU, κατηγορήθηκε για δύο δηλητηριάσεις από νευρικό παράγοντα – τη φονική επίθεση του 2018 στο Σόλσμπερι στο Ηνωμένο Βασίλειο και τη σχεδόν θανατηφόρα επίθεση στον ηγέτη της αντιπολίτευσης Αλεξέι Ναβάλνι στη Σιβηρία το 2020. Το θέμα είναι κατά πόσο είναι πλέον έμπιστος, μετά τις εξελίξεις στο πεδίο των μαχών.
Βαλερί Γκερασίμοφ
Ο στρατηγός Γκερασίμοφ είναι αρχηγός του γενικού επιτελείου από το 2012. Σοβιετικός στρατιωτικός της παλιάς σχολής είναι ιδιαίτερα έμπειρος και πέρασε από πολλές ηγετικές θέσεις των ρωσικών ενόπλων δυνάμεων.
Κέρδισε μάλιστα τη φήμη του πατέρα του «υβριδικού πολέμου» και είναι γνωστός στις δυτικές υπηρεσίες πληροφοριών ως ο εμπνευστής του ομώνυμου δόγματος που συνδυάζει στρατιωτικές, τεχνολογικές, διπλωματικές και άλλες τακτικές με σκοπό την επίτευξη στρατηγικών στόχων. Το σχέδιο εισβολής της Ουκρανίας είναι αρμοδιότητά του και οι όποιες αποτυχίες τον αφορούν άμεσα.
Έπαιξε σημαντικό ρόλο στις στρατιωτικές εκστρατείες του Βλαντιμίρ Πούτιν από τότε που διοικούσε το στρατό στον πόλεμο της Τσετσενίας το 1999 και ήταν στην πρώτη γραμμή του στρατιωτικού σχεδιασμού και για την Ουκρανία, επιβλέποντας στρατιωτικές ασκήσεις στη Λευκορωσία τον περασμένο μήνα. Ο στρατηγός Γκερασίμοφ, που περιγράφεται ως «αγέλαστος και βαρύς» έπαιξε επίσης βασικό ρόλο στη στρατιωτική εκστρατεία για την προσάρτηση της Κριμαίας.
Ορισμένες αναφορές υποδηλώνουν ότι έχει πλέον παραγκωνιστεί λόγω της βραδείας εξέλιξης της «ειδικής στρατιωτικής επιχείρησης» στην Ουκρανία και των αναφορών για κακό ηθικό μεταξύ των στρατευμάτων. Αλλά ο Αντρέι Σολντάτοφ πιστεύει ότι αυτό είναι ευσεβής πόθος από κάποιους: «Ο Πούτιν δεν μπορεί να ελέγξει κάθε δρόμο και κάθε τάγμα, και αυτός είναι ο ρόλος του Γκερασίμοφ». Και ενώ ο υπουργός Άμυνας μπορεί να λατρεύει τις στολές του, δεν έχει στρατιωτική εκπαίδευση και πρέπει να βασίζεται στους επαγγελματίες, προσθέτει.
Άντον Βάϊνο
Ρώσος διπλωμάτης και πολιτικός, ο Βάινο -εγγονός του πρώην γραμματέα του Κομμουνιστικού Κόμματος της Εσθονίας Καρλ Βάινο- ειναι ο επικεφαλής του Εκτελεστικού Γραφείου του προέδρου. Συνεπώς περνάει πολύ χρόνο με τον Ρώσο πρόεδρο.
Για την ακρίβεια λιγότερο μετά το ξέσπασμα της COVID-19, λόγω της υπερβολικής ανησυχίας του Πούτιν να μην μολυνθεί από τον ιό, η οποία μπορεί επίσης να τον οδήγησε στην ολοένα και μεγαλύτερη απομόνωση ακόμη και από βασικούς του συμβούλους. Στον πρώτο γύρο κυρώσεων μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, ο Βάϊνο -μαζί με τον Σοϊγκού- ήταν ένας απο τους αξιωματούχους στους οποίους επέβαλε κυρώσεις η ΕΕ.
Σεργκέι Λαβρόφ
Ο Σεργκέι Λαβρόφ είναι υπουργός Εξωτερικών από το 2004. Έμπειρος διπλωμάτης, είναι γνωστός ως έμπειρος και σκληρός διαπραγματευτής και υπήρξε το πρόσωπο των διπλωματικών προσπαθειών της Ρωσίας καθ’ όλη τη διάρκεια της κρίσης στην Ουκρανία.
Όσο εξέχων και αν θεωρείται ωστόσο διεθνώς, είναι περισσότερο αγγελιοφόρος παρά άνθρωπος που επηρεάζει τις αποφάσεις του Ρώσου προέδρου. Επίσης, κυκλοφορούν συνεχώς φήμες, δύσκολο να επιβεβαιωθούν, ότι επιθυμεί να αποσυρθεί εδώ και χρόνια.
Γιούρι Κοβαλτσούκ
Περίοπτη θέση στη λίστα κατέχουν οι ανεπίσημοι στενοί έμπιστοι που είναι φίλοι με τον Πούτιν. Ο Γιούρι Κοβάλτσουκ είναι ένας Ρώσος ολιγάρχης με οικογενειακούς και προσωπικούς δεσμούς με τον πρόεδρο. Συναντήθηκαν όταν ο Πούτιν ήταν αντιδήμαρχος του τότε Λένινγκραντ, της Αγίας Πετρούπολης.
«Δεν κατείχε ποτέ καμία κυβερνητική θέση, αλλά είναι προφανώς μια από τις προσωπικότητες με τη μεγαλύτερη επιρροή στη Ρωσία και είναι ιδεολογικά πολύ κοντά στον Πούτιν», λέει ο Μιχαήλ Ζίγκαρ, συγγραφέας του All the Kremlin’s Men.
«Είναι ένας από αυτούς που τον βοήθησαν να δημιουργήσει αυτό το σύμπαν μιας φανταστικής αυτοκρατορίας στην οποία η Ρωσία πρέπει να αντεπιτεθεί».
Ποιον άλλον ακούει ο Πούτιν;
Ο Πρωθυπουργός Μιχαήλ Μισούστιν έχει το αξιοζήλευτο καθήκον να σώσει την οικονομία, αλλά δεν έχει λόγο σε αυτό τον πόλεμο. Ο δήμαρχος της Μόσχας Σεργκέι Σομπιάνιν και ο επικεφαλής του κρατικού πετρελαϊκού γίγαντα Rosneft, Ιγκόρ Σετσίν, είναι επίσης κοντά στον πρόεδρο, σύμφωνα με τον πολιτικό αναλυτή Γιεβγκένι Μιτσένκο.
Οι δισεκατομμυριούχοι αδερφοί Μπόρις και Αρκάντι Ρότενμπεργκ, που ήταν παιδικοί φίλοι του προέδρου, ανήκουν επίσης στο στενό πυρήνα του. Το 2020, το περιοδικό Forbes τους χαρακτήρισε ως την πλουσιότερη οικογένεια στη Ρωσία.