Η ιστορική απόφαση της Φινλανδίας και της Σουηδίας να υποβάλουν αίτημα ένταξης στο ΝΑΤΟ αλλάζει τις γεωποιλιτικές ισορροπίες και προκαλεί αντιδράσεις σε Ρωσία και Τουρκία.
Ζήτημα ωρών ειναι πλέον το επίσημο αίτημα ένταξης της Φινλανδίας στο ΝΑΤΟ. Η φινλανδική κυβέρνηση αναμένεται να ανακοινώσει επίσημα την πρόθεσή της να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ σήμερα Κυριακή (15 Μαΐου), την ώρα που το κυβερνών κόμμα της Σουηδίας πραγματοποιεί μια αποφασιστική συνάντηση που θα μπορούσε να ανοίξει το δρόμο για μια κοινή αίτηση.
Λιγότερο από τρεις μήνες μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία στις 24 Φεβρουαρίου, οι δύο σκανδιναβικοί γείτονες φαίνονται έτοιμοι να αντιστρέψουν τις πολιτικές στρατιωτικής ουδετερότητας που χρονολογούνται περισσότερα από 75 χρόνια στη Φινλανδία και πάνω από δύο αιώνες στη Σουηδία
«Ας ελπίσουμε ότι μπορούμε να στείλουμε τις αιτήσεις μας την επόμενη εβδομάδα μαζί με τη Σουηδία», δήλωσε το Σάββατο η πρωθυπουργός της Φινλανδίας Σάνα Μαρίν. Οι χώρες χαλάρωσαν την αυστηρή τους ουδετερότητα μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, εντάχθηκαν στην ΕΕ και έγιναν εταίροι του ΝΑΤΟ τη δεκαετία του 1990, ενισχύοντας τη σχέση τους με τη Δύση.
Η ιδέα της πλήρους ένταξης στο ΝΑΤΟ σχεδόν δεν υπήρχε στις χώρες μέχρι που ξέσπασε ο πόλεμος στην Ουκρανία. Έκτοτε η δημόσια και πολιτική υποστήριξη για την ένταξη στη στρατιωτική συμμαχία αυξάνεται και στις δύο χώρες. Η Φινλανδία ηγείται της εκστρατείας , ενώ η Σουηδία αν και λιγότερο πρόθυμη θα ανησυχούσε να είναι η μόνη χώρα εκτός ΝΑΤΟ γύρω από τη Βαλτική Θάλασσα.
«Εάν η Φινλανδία θέλει να ενταχθεί σε αυτό το μπλοκ, τότε ο στόχος μας είναι απολύτως νόμιμος να αμφισβητήσουμε την ύπαρξη αυτού του κράτους. Αυτό είναι λογικό», είπε απο την πλευρά του ο Αλεξέι Ζουραβλίοφ, αντιπρόεδρος της επιτροπής άμυνας του ρωσικού κοινοβουλίου, σε συνέντευξή του στη Mirror. «Οι Φινλανδοί γενικά θα πρέπει να είναι ευγνώμονες στη Ρωσία για το κράτος τους, για το γεγονός ότι η Φινλανδία υπάρχει ως χώρα».
«Αν οι Ηνωμένες Πολιτείες απειλήσουν το κράτος μας, είναι καλό: εδώ είναι το Sarmat [Satan-2] για εσάς και θα γίνετε πυρηνική στάχτη εάν πιστεύετε ότι η Ρωσία δεν θα πρέπει να υπάρχει», συνέχισε. «Και η Φινλανδία λέει ότι είναι ένα με τις ΗΠΑ. Άρα , μπείτε κι εσείς στη σειρά.» Ο Satan-2 είναι ένας βαλλιστικός πύραυλος ικανός να μεταφέρει 10 έως 15 πυρηνικές κεφαλές, με εκτιμώμενη καταστροφική ισχύ τριών μεγατόνων η κάθε μία
Οι προειδοποιήσεις της Ρωσίας
Ο Ρώσος πρόεδρος έχει προειδοποιήσει τον Φινλανδό ομόλογό του ότι οι σχέσεις μεταξύ των δύο γειτόνων θα μπορούσαν να «επηρεαστούν αρνητικά» εάν η Φινλανδία ακολουθήσει τα σχέδια να υποβάλει αίτηση για ένταξη στο ΝΑΤΟ.
Ο Βλαντιμίρ Πούτιν προειδοποιησε το Ελσίνκι ότι η ένταξη στο ΝΑΤΟ θα βλάψει τις σχέσεις με τη Ρωσία, θα ήταν μία κίνηση «λανθασμένη» και θα «επηρέαζε αρνητικά» τους δεσμούς των δύο χωρών. Η υπηρεσία Τύπου του Κρεμλίνου ανέφερε σε δήλωση ότι ο Βλαντιμίρ Πούτιν είπε στον Φινλανδό ομόλογό του Σαούί Νιινίστο ότι η εγκατάλειψη της Φινλανδίας «από την παραδοσιακή πολιτική της στρατιωτικής ουδετερότητας θα ήταν λάθος, καθώς δεν υπάρχουν απειλές για την ασφάλεια της Φινλανδίας».
«Μια τέτοια αλλαγή στην εξωτερική πολιτική της χώρας θα μπορούσε να επηρεάσει αρνητικά τις ρωσο-φινλανδικές σχέσεις, οι οποίες είχαν οικοδομηθεί στο πνεύμα της καλής γειτονίας και εταιρικής σχέσης για πολλά χρόνια και ήταν αμοιβαία επωφελείς».
Η απάντηση ήρθε αφότου ο Νινιστό είπε στον Πούτιν σε τηλεφωνική συνομιλία ότι η στρατιωτικά αδέσμευτη σκανδιναβική χώρα, η οποία έχει πολύπλοκη ιστορία με τον γείτονά της στα ανατολικά «θα αποφασίσει να υποβάλει αίτηση για ένταξη στο ΝΑΤΟ τις επόμενες ημέρες». Το γραφείο του ανέφερε ότι ο αρχηγός του Φινλανδού κράτους είπε στον Πούτιν πόσο έντονα άλλαξε το περιβάλλον ασφαλείας της Φινλανδίας μετά την εισβολή της Μόσχας στην Ουκρανία και επεσήμανε τις απαιτήσεις της Ρωσίας από τη Φινλανδία να μην επιδιώξει ένταξη στη 30μελή δυτική στρατιωτική συμμαχία.
«Η συζήτηση [με τον Πούτιν] ήταν απλή και ξεκάθαρη και διεξήχθη χωρίς υπερβολές. Η αποφυγή εντάσεων θεωρήθηκε σημαντική», δήλωσε ο πρόεδρος της Φινλανδίας από το 2012 και ένας από τους λίγους δυτικούς ηγέτες που βρισκόταν σε τακτικό διάλογο με τον Πούτιν την τελευταία δεκαετία. Ο Νιινίστο είχε ήδη πει στον Πούτιν στην πρώτη τους συνάντηση το 2012 ότι «κάθε ανεξάρτητο έθνος θα πρέπει να μεγιστοποιήσει τη δική του ασφάλεια».
Τόνισε ότι η Φινλανδία, παρά την πιθανή μελλοντική της ένταξη στο ΝΑΤΟ, θα ήθελε να συνεχίσει να αντιμετωπίζει τη Ρωσία διμερώς σε «πρακτικά ζητήματα που δημιουργούνται από τη συνοριακή γειτονιά» και ελπίζει να συνεργαστεί με τη Μόσχα «με επαγγελματικό τρόπο». Σύμφωνα με την ανακοίνωση του Κρεμλίνου, οι δύο ηγέτες συζήτησαν επίσης τη στρατιωτική επιχείρηση της Ρωσίας στην Ουκρανία και τη δυνατότητα επίτευξης πολιτικής λύσης. Ο Πούτιν είπε ότι οι διαπραγματεύσεις μεταξύ Μόσχας και Κιέβου έχουν διακοπεί λόγω της «έλλειψης ενδιαφέροντος της Ουκρανίας για έναν σοβαρό και εποικοδομητικό διάλογο».
Η Φινλανδία μοιράζεται σύνορα μήκους 1.340 χιλιομέτρων με τη Ρωσία, στη μεγαλύτερη μεθοριακή γραμμή από οποιοδήποτε άλλο μέλος της ΕΕ.
Ο Nιινίστο και η Φινλανδή πρωθυπουργός, Σάνα Μαρίν, την Πέμπτη ενέκριναν από κοινού την υποψηφιότητα της Φινλανδίας στο ΝΑΤΟ και συνέστησαν ότι η χώρα πρέπει να την υποβάλει «χωρίς καθυστέρηση» για να εγγυηθεί την ασφάλεια εν μέσω των στρατιωτικών ελιγμών της Ρωσίας στην Ουκρανία και του αλλαγμένου γεωπολιτικού τοπίου και ασφάλειας της Ευρώπης.
Ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Τζο Μπάιντεν, είχε κοινή κλήση την Παρασκευή με τον Νινιστό και την Άντερσον, όπου, σύμφωνα με δήλωση του Λευκού Οίκου, «υπογράμμισε την υποστήριξή του στην πολιτική ανοιχτών θυρών του ΝΑΤΟ και στο δικαίωμα της Φινλανδίας και της Σουηδίας να αποφασίζουν για το μέλλον τους και να διευθετούν θέματα εξωτερικής πολιτικής και ασφάλειας».
Ο παράγοντας Τουρκία
Η Τουρκία δεν βλέπει θετικά το ενδεχόμενο ένταξησ Φινλανδίας και Σουηδίας στο ΝΑΤΟ, θέση που εκφράστηκε ευθέως από τον Ερντογάν. «Παρακολουθούμε τις εξελίξεις σχετικά με τη Σουηδία και τη Φινλανδία, αλλά δεν έχουμε θετικές απόψεις», είπε ο Τούρκος πρόεδρος σε δημοσιογράφους στην Κωνσταντινούπολη, προσθέτοντας ότι ήταν λάθος για το ΝΑΤΟ να δεχτεί την Ελλάδα ως μέλος στο παρελθόν.
«Ως Τουρκία, δεν θέλουμε να επαναλάβουμε παρόμοια λάθη. Επιπλέον, οι Σκανδιναβικές χώρες φιλοξενούν τρομοκρατικές οργανώσεις», είπε ο Ερντογάν. «Είναι ακόμη και μέλη του κοινοβουλίου σε ορισμένες χώρες. Δεν είναι δυνατόν να είμαστε υπέρ», πρόσθεσε. Ο υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας την ίδια ώρα χαρακτήρισε την υποστήριξη της Σουηδίας και της Φινλανδίας στους Κούρδους αντάρτες ως «απαράδεκτη και εξωφρενική».
Το PKK (Εργατικό Κόμμα του Κουρδιστάν) έχει εξαπολύσει εξέγερση κατά του τουρκικού κράτους από το 1984 που έχει στοιχίσει τη ζωή σε δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους και η κριτική της Άγκυρας στη Σουηδία και τη Φινλανδία και τα σχέδια για την ένταξύ τους στο ΝΑΤΟ.
«Το πρόβλημα είναι ότι αυτές οι δύο χώρες υποστηρίζουν ανοιχτά και εμπλέκονται με το PKK και το YPG [Μονάδες Προστασίας του Λαού]», δήλωσε ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου το Σάββατο καθώς έφτασε στο Βερολίνο για συνάντηση με τους ομολόγους του του ΝΑΤΟ. «Πρόκειται για τρομοκρατικές οργανώσεις που επιτίθενται στα στρατεύματά μας κάθε μέρα», είπε
Ο εκπρόσωπος του προέδρου Ερντογάν, Ιμπραήμ Καλίν, διευκρίνισε στη συνέχεια ότι η Τουρκία δεν έκλεισε την πόρτα στην ένταξη της Σουηδίας και της Φινλανδίας στο ΝΑΤΟ, αλλά χρειάζονται διαπραγματεύσεις με τις σκανδιναβικές χώρες και καταστολή αυτού που η Άγκυρα θεωρεί τρομοκρατική δραστηριότητα.
Η Τουρκία θεωρεί το YPG, τους υποστηριζόμενους από τις ΗΠΑ Κούρδους μαχητές που εδρεύουν στη Συρία, «τρομοκρατική» οργάνωση. Ο Καλίν είπε ότι το PKK συγκεντρώνει εράνους και στρατολογεί στην Ευρώπη και η παρουσία του ήταν «ισχυρή και ανοιχτή και αναγνωρισμένη» στη Σουηδία, ειδικότερα.
«Δεν κλείνουμε την πόρτα. Αλλά βασικά θίγουμε αυτό το ζήτημα ως ζήτημα εθνικής ασφάλειας για την Τουρκία», είπε στο Reuters ο Καλίν, ο οποίος είναι επίσης ο κορυφαίος σύμβουλος εξωτερικής πολιτικής του προέδρου, σε συνέντευξή του στην Κωνσταντινούπολη. «Αυτό που πρέπει να γίνει είναι ξεκάθαρο: Πρέπει να σταματήσουν να επιτρέπουν σε καταστήματα, δραστηριότητες, οργανώσεις, άτομα και άλλους τύπους παρουσίας του PKK να υπάρχουν σε αυτές τις χώρες», είπε.
«Θα δούμε πώς θα πάνε τα πράγματα. Αλλά αυτό είναι το πρώτο σημείο που θέλουμε να επιστήσουμε την προσοχή όλων των συμμάχων, καθώς και στις σουηδικές αρχές», πρόσθεσε.
Η Τουρκία, ο δεύτερος μεγαλύτερος στρατός στο ΝΑΤΟ, έχει υποστηρίξει επίσημα τη διεύρυνση από τότε που εντάχθηκε στη συμμαχία υπό την ηγεσία των ΗΠΑ πριν από 70 χρόνια. Η Τουρκία επέκρινε την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, βοήθησε να εξοπλίσει το Κίεβο και προσπάθησε να διευκολύνει τις συνομιλίες μεταξύ των πλευρών, αλλά αντιτάχθηκε στις κυρώσεις στη Μόσχα.
Η «γκρίζα περίοδος»
Και τα 30 μέλη του ΝΑΤΟ πρέπει να εγκρίνουν την αίτησή τους και η διαδικασία αποδοχής είναι πιθανό να διαρκέσει αρκετούς μήνες, λένε οι αναλυτές, εξηγώντας ότι είναι η «λεγόμενη γκρίζα περιόδος», μεταξύ της αίτησης και της ένταξης, που είναι το πιο ανησυχητικό διάστημα και για τις δύο χώρες.
Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, η Σουηδία και η Φινλανδία δεν θα έχουν τη συλλογική αμυντική προστασία του Άρθρου 5 του ΝΑΤΟ, το οποίο ορίζει ότι «η επίθεση σε έναν, είναι επίθεση εναντίον όλων», λένε οι ειδήμονες.
Οποιαδήποτε χώρα επιδιώκει να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ απαιτεί την ομόφωνη υποστήριξη των κρατών μελών. Οι Ηνωμένες Πολιτείες και άλλα κράτη μέλη προσπαθούν να ξεκαθαρίσουν τη θέση της Άγκυρας σχετικά με τη Φινλανδία και τη Σουηδία.
Η Σουηδία και ο στενότερος στρατιωτικός εταίρος της, η Φινλανδία, παρέμειναν μέχρι τώρα εκτός ΝΑΤΟ, το οποίο ιδρύθηκε το 1949 για να αντιμετωπίσει τη Σοβιετική Ένωση στον Ψυχρό Πόλεμο.