Ανατρέχοντας σε περασμένες δεκαετίες, διαπιστώνουμε ότι κάθε σχεδόν αστικό σπίτι στην Ελλάδα υποδεχόταν τις ημέρες των εορτών με ένα στολισμένο καράβι.
Σύμφωνα με την κ. Αικατερίνη Πολυμέρου, επιστημονική συνεργάτιδα του Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών, το καράβι στολιζόταν στα παραθαλάσσια μέρη, κυρίως από παιδιά τα οποία κράταγαν καραβάκια στην αγκαλιά τους για να πουν τα κάλαντα, ενώ μέσα στα καραβάκια οι νοικοκυρές έβαζαν κουραμπιέδες και κάθε λογής γλυκά, τα φιλέματα.
Στις ορεινές περιοχές τα παιδιά κατασκεύαζαν ομοίωμα εκκλησιάς και όταν άρχισαν να χρησιμοποιούνται οι μπαταρίες ρεύματος, έβαζαν και λαμπάκια φωτεινά για να βλέπουν.
Με την πάροδο των χρόνων, το καραβάκι έγινε σύμβολο των ανοιχτών θαλασσών και εξελίχθηκε σε ένα χριστουγεννιάτικο έθιμο που δεν αφορά μόνο τα παράλια και τα νησιά, αλλά και την ηπειρωτική Ελλάδα, όπως το Πήλιο και τα Ζαγοροχώρια, από όπου κατάγονταν πολλοί πλοιοκτήτες.
Τα στολισμένα καραβάκια τα τοποθετούσαν δίπλα στην πόρτα ή το τζάκι, με την πρύμνη τους να δείχνει προς το εσωτερικό του σπιτιού, συμβολίζοντας τον γυρισμό των ξενιτεμένων. Κάποιες άλλες φορές, οι νοικοκύρηδες έβαζαν πολύτιμα αντικείμενα στο εσωτερικό τους , τα οποία συμβόλιζαν τα πλούτη που ήλπιζαν να έρθουν στο σπίτι.
«Όμως δεν είναι όλη η Ελλάδα παραθαλάσσια και αν μάλιστα θέλουμε να θυμηθούμε τα λόγια του μεγάλου Έλληνα λαογράφου Δημήτριου Λουκάτου, το καράβι θυμίζει χωρισμό, δεν συμβολίζει οικογενειακές συγκεντρώσεις στη θαλπωρή του σπιτιού, που αποτελούν το κύριο γνώρισμα των χριστουγεννιάτικων εορταστικών εκδηλώσεων. Δεν είναι κάτι το οποίο ενώνει και έχει συνδεθεί με τον τρόπο που έφευγαν οι ξενιτεμένοι, ενώ κάτω από το δέντρο κάθονταν οι άνθρωποι για να περάσουν το καλοκαίρι, για να κουβεντιάσουν. Το δέντρο ενώνει», αναφέρει σχετικά η κ. Πολυμέρου και εξηγεί:
«Ο λαός το θεωρεί εδώ και αιώνες ως κάτι το ιερό. Το δέντρο με τα αναβλαστικά σχήματα και το πράσινο χρώμα ήταν πάντα σύμβολο ζωής. Αν εξετάσουμε γενικά το καράβι στην ελληνική παράδοση, το παρατηρούμε αρκετά συχνά ως τάμα σε εικόνες αγίων. Σαν ναυτικός λαός οι Έλληνες που ταξίδευαν, όταν ξεπερνούσαν μια δυσκολία έκαναν τάμα στην Παναγία ένα χρυσό ομοίωμα καραβιού. Δεν είχαν παλαιότερα οι άνθρωποι την συνήθεια να φτιάχνουν καράβια και να τα στολίζουν μέσα στο σπίτι».
Η «στροφή» προς το καράβι έγινε εξαιτίας της κοινής πεποίθησης ότι η κοπή τον δέντρων είναι ενάντια στην φύση. Πράγματι, στις αρχές της δεκαετίας του 1970, συζητήθηκε έντονα στη χώρα μας το ζήτημα κατάργησης του χριστουγεννιάτικου δέντρου και αντικατάστασής του από το καράβι, δεδομένου ότι αυτό συνδύαζε την παράδοση με την οικολογική συνείδηση.
«Ίσως να είναι και έτσι με την αλόγιστη κοπή δέντρων που γινόταν παλαιότερα. Η αυθαιρεσία όμως αυτή, δεν σημαίνει ότι φταίει το έθιμο, αυτό είναι υπερβολή», καταλήγει.