Ο Φρίντριχ Μερτς υποσχέθηκε να «αποκτήσει ανεξαρτησία» από τις ΗΠΑ μετά τη νίκη του κεντροδεξιού μπλοκ του στις ομοσπονδιακές εκλογές της Γερμανίας, καθώς προετοιμάζεται να αναλάβει τα ηνία ενός δυνητικά περίπλοκου συνασπισμού σε μια περίοδο ανακατατάξεων για την Ευρώπη.
Ο Φρίντριχ Μερτς είναι ο ξεκάθαρος νικητής των γερμανικών εκλογών. Το ερώτημα τώρα για τον συντηρητικό ηγέτη είναι πόσο γρήγορα και με ποιον μπορεί να σχηματίσει κυβέρνηση συνασπισμού – και αν οι ΗΠΑ θα επιδιώξουν να επηρεάσουν τη διαδικασία. Η Γερμανία έκανε στροφή προς τα δεξιά, με τους Χριστιανοδημοκράτες (CDU/CSU) του Μερτς να κόβουν πρώτοι το νήμα με πσσοστό περίπου 29% των ψήφων, γεγονός που σημαίνει ότι χρειάζονται τουλάχιστον έναν ακόμη εταίρο για να εξασφαλίσουν μια λειτουργική κοινοβουλευτική πλειοψηφία.
Ο 69χρονος Μερτς αντιμετωπίζει περίπλοκες και μακροχρόνιες διαπραγματεύσεις συνασπισμού μετά την άνοδο της ακροδεξιάς Εναλλακτικής για τη Γερμανία (AfD) στην ιστορική δεύτερη θέση μετά την κατάρρευση της τριμερούς συμμαχίας του καγκελαρίου Όλαφ Σολτς.
Ο Μερτς νομικός με θητεία σε μεγάλες εταιρείες και χωρίς προηγούμενη θητεία σε κυβερνητικά πόστα, πρόκειται να αναλάβει τα ηνία της μεγαλύτερης οικονομίας στην Ευρώπη η οποία κλυδωνίζεται και διχάζεται λόγω της μετανάστευσης και των έντονων γεωπολιτικών ανακατατάξεων, παγιδευμένη μεταξύ των ΗΠΑ και της διεκδικητικής Ρωσίας και Κίνας.
«Η Γερμανία αλλάζει προσανατολισμό»
Το αντιμεταναστευτικό, αντιευρωπαϊκό (AfD) αναδείχθηκε δεύτερη δύναμη, με το υψηλότερο ποσοστό ψήφων που έχει συγκεντρώσει ποτέ, περίπου 21%. Λίγες ώρες αφότου έκλεισαν οι κάλπες, ο Μερτς δήλωσε ότι η Γερμανία πρέπει να αλλάξει προσανατολισμό και να τερματίσει την εξάρτηση δεκαετιών από την Ουάσιγκτον, δεδομένου ότι ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ είναι «σε μεγάλο βαθμό αδιάφορος» για τη μοίρα της Ευρώπης. Στις πρώτες του παρατηρήσεις μετά τη νίκη, επέκρινε τα «εξωφρενικά» σχόλια από την Ουάσιγκτον κατά τη διάρκεια της εκστρατείας, συγκρίνοντάς τα με εχθρικές επεμβάσεις από τη Ρωσία.
«Είμαι σε στενή επαφή με πολλούς πρωθυπουργούς, αρχηγούς κυβερνήσεων της ΕΕ. Και πρέπει να είναι απόλυτη προτεραιότητα η ενίσχυση της Ευρώπης όσο το δυνατόν γρηγορότερα, ώστε, βήμα προς βήμα, να επιτύχουμε πραγματικά την ανεξαρτησία από τις ΗΠΑ. «Δεν πίστευα ότι θα έπρεπε να πω κάτι τέτοιο… Αλλά μετά τις δηλώσεις του Ντόναλντ Τραμπ, είναι σαφές ότι οι Αμερικανοί, τουλάχιστον αυτή η αμερικανική κυβέρνηση, είναι σε μεγάλο βαθμό αδιάφοροι για τη μοίρα της Ευρώπης».
Ο Μερτς, ο οποίος δήλωσε ότι δεν ήταν σίγουρος για το μέλλον του ΝΑΤΟ, τόνισε επίσης τις παρεμβάσεις της Ουάσιγκτον στη γερμανική προεκλογική εκστρατεία και τη συνέκρινε με τη ρωσική παρέμβαση. Η κυβέρνηση Τραμπ έχει φλερτάρει ανοιχτά με το AfD και έχει επικρίνει τους κυρίαρχους πολιτικούς της Γερμανίας για την άρνησή τους να συνεργαστούν με ένα κόμμα που φλέρταρε με συνθήματα της ναζιστικής εποχής, κάλεσε να σταματήσουν οι κυρώσεις στη Ρωσία και ζήτησε μαζικές απελάσεις μεταναστών.
Ο Τραμπ τις τελευταίες εβδομάδες έχει υποσκελίσει την Ευρώπη πραγματοποιώντας απευθείας συνομιλίες με τη Ρωσία για τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία, ενώ απείλησε να αποσύρει τις εγγυήσεις ασφαλείας των ΗΠΑ από την ήπειρο. Η Γερμανία φιλοξενεί τις μεγαλύτερες δυνάμεις αμερικανικών στρατευμάτων που σταθμεύουν στην Ευρώπη.
Ο Τραμπ νωρίτερα την Κυριακή περιέγραψε το εκλογικό αποτέλεσμα ως απόδειξη ότι «ο λαός της Γερμανίας κουράστηκε από την ατζέντα χωρίς κοινή λογική, ειδικά για την ενέργεια και τη μετανάστευση, που επικρατεί τόσα χρόνια». Ο απερχόμενος αντικαγκελάριος της Γερμανίας Ρόμπερτ Χάμπεκ δήλωσε ότι η χώρα του αντιμετωπίζει μια «ιστορική πρόκληση» που απαιτούσε επείγουσα δράση. «Οι ΗΠΑ δεν αφήνουν απλώς πίσω την Ευρώπη, εργάζονται ενάντια στην Ευρώπη», είπε το κορυφαίο στέλεχος των Πρασίνων.
Το SPD θρηνεί το χειρότερο αποτέλεσμα από το 1887
Ο Μερτς δεν έχει άλλη επιλογή από το να σχηματίσει συνασπισμό με το Σοσιαλδημοκρατικό κόμμα του απερχόμενου καγκελάριου Όλαφ Σολτς, το οποίο κέρδισε λίγο περισσότερο από το 16% των ψήφων – στο χειρότερο αποτέλεσμά του από το 1887. Όμως, το βράδυ της Κυριακής, παρέμεινε ασαφές εάν ο Μερτς θα μπορούσε να διαπραγματευτεί μια κυβερνητική πλειοψηφία αρκετά ισχυρή ώστε να προχωρήσει σε θεμελιώδεις μεταρρυθμίσεις, συμπεριλαμβανομένων αναθεωρήσεων σε ένα συνταγματικά κατοχυρωμένο όριο στον δημόσιο δανεισμό.
«Γνωρίζω την κλίμακα της πρόκλησης που βρίσκεται μπροστά μας», είπε ο Mερτς. «Το προσεγγίζω αυτό με τον μεγαλύτερο σεβασμό. Και ξέρω ότι δεν θα είναι εύκολο». «Είχαμε μια σκληρή εκστρατεία, αλλά τώρα θα μιλήσουμε μεταξύ μας», πρόσθεσε, τονίζοντας ότι μπορεί να είναι ακόμη πιο δύσκολο να σχηματιστεί ένας συνασπισμός από ό,τι περίμενε κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας.
Οι πολιτικοί του υπολογισμοί περιπλέκονται από το γεγονός ότι ο παραδοσιακός εταίρος του Μερτς, οι Ελεύθεροι Δημοκράτες (FDP), που ήταν υπέρ των επιχειρήσεων, αναμένεται να πέσουν κάτω από το όριο του 5% που είναι απαραίτητο για την είσοδο στην Bundestag. Εν τω μεταξύ, η ακροαριστερή Συμμαχία Σάρα Βάγκενκνεχτ (BSW) βρισκόταν στο κατώφλι της εξασφάλισης εδρών στο κοινοβούλιο – κάτι που θα καθιστούσε αδύνατο για τον Mερτς να δημιουργήσει μια πλειοψηφία εργασίας μόνο με το SPD. Οι Πράσινοι θα ήταν το πιο πιθανό τρίτο κόμμα σε έναν συνασπισμό.
Ρεκόρ συμμετοχής από το 1990
Η προσέλευση των ψηφοφόρων έφτασε στο υψηλότερο επίπεδο από την επανένωση της Γερμανίας το 1990, σύμφωνα με τα στοιχεία των exit poll, σε επίπεδο 84%. Τα προκαταρκτικά αποτελέσματα σηματοδοτούν μια μεγάλη στροφή προς τα δεξιά στη Γερμανία μετά από μια σειρά φονικών επιθέσεων από μετανάστες που τροφοδότησε το αντιμεταναστευτικό αίσθημα.
Οι Γερμανοί ψηφοφόροι καταψήφισαν τον αντιλαϊκό συνασπισμό του Σολτς με τους Πράσινους και το FDP. Η μεγαλύτερη οικονομία της Ευρωζώνης έχει μείνει στάσιμη τα τελευταία δύο χρόνια καθώς η γερμανική βιομηχανία είναι αντιμέτωπη με τις υψηλές τιμές ενέργειας και τον κινεζικό ανταγωνισμό.
Η Άλις Βάιντελ, η συναρχηγός του AfD, σχεδόν διπλασίασε το μερίδιο ψήφων του από το 2021, εξασφαλίζοντας τα μεγαλύτερα κέρδη της ακροδεξιάς στη Γερμανία από τον ΄Β παγκόσμιο πόλεμο. «Κάναμε μια υπέροχη εκστρατεία», είπε η Βάιντελ, καθώς τόνισε ότι το κόμμα της ήταν ανοιχτό σε συνομιλίες συνασπισμού με το CDU/CSU για να ανταποκριθεί στη «βούληση του λαού».
Ο Σολτς δήλωσε ότι θα αποχωρήσει από την πολιτική πρώτη γραμμή μετά από «ένα πικρό αποτέλεσμα», ενώ ο υπουργός Άμυνας του Μπόρις Πιστόριους είπε ότι το κόμμα θρηνεί «ένα καταστροφικό αποτέλεσμα». Μετά από τρία χρόνια εσωτερικών μαχών μεταξύ των κορυφαίων μελών του διχασμένου συνασπισμού του Σολτς, στελέχη από το CDU και το αδελφό του κόμμα της Βαυαρίας, το CSU, είχαν θέσει ως βασικό στόχο την αποφυγή της ανάγκης περισσότερων του ενός εταίρων για τον σχηματισμό κυβέρνησης.
Σύμφωνα με το γερμανικό εκλογικό σύστημα, τα κόμματα που κερδίζουν λιγότερο από το 5% των ψήφων αποκλείονται από το κοινοβούλιο και οι ψήφοι τους αναδιανέμονται, ενισχύοντας τους νικητές. Ο Χόλγκερ Σμίντινγκ, οικονομολόγος στην Berenberg Bank, προειδοποίησε για τον «σοβαρό κίνδυνο» τα περιθωριακά κόμματα να είναι αρκετά ισχυρά ώστε να εμποδίσουν τις αλλαγές στο γερμανικό σύνταγμα.
«Εάν ναι, θα μπορούσαν να ασκήσουν βέτο σε οποιαδήποτε χαλάρωση του φρένου χρέους που κατοχυρώνεται στο σύνταγμα», ενώ είναι «κρίσιμο να αυξηθούν οι δαπάνες για τον στρατό και την Ουκρανία και να ελαφρυνθεί η φορολογική επιβάρυνση για τους εργαζόμενους και τις επιχειρήσεις», πρόσθεσε. Ο διευθύνων σύμβουλος της Deutsche Bank, Κρίστιαν Σούινγκ δήλωσε το βράδυ της Κυριακής ότι η Γερμανία «χρειάζεται τώρα μια κυβέρνηση ικανή και πρόθυμη να δράσει — και τη χρειάζεται γρήγορα».
Ο Μερτς σε ρόλο…ταχυδακτυλουργού
Ο Μερτς οδεύει σε συνομιλίες για τον συνασπισμό χωρίς ισχυρή διαπραγματευτική δύναμη. Ενώ το CDU/CSU του αναδείχθηκε ως το μεγαλύτερο μπλοκ, σημείωσε το δεύτερο χειρότερο αποτέλεσμα μετά τον πόλεμο. Παραμένει αβέβαιο εάν ο Μερτς θα χρειαστεί έναν ή δύο εταίρους για να σχηματίσει πλειοψηφία, με την τύχη των μικρότερων κομμάτων να είναι ασαφής.
Ένας νέος τριμερής συνασπισμός θα ήταν πιθανότατα πολύ πιο δυσκίνητος, εμποδίζοντας την ικανότητα της Γερμανίας να επιδείξει σαφή ηγεσία.
Οι Σοσιαλδημοκράτες (SPD) του καγκελαρίου Scholz υποχώρησαν στο χειρότερο αποτέλεσμά τους από τον ΄Β Παγκόσμιο Πόλεμο, με 16,5% των ψήφων, ενώ οι Πράσινοι ήταν στο 11,8%. Η ισχυρή υποστήριξη, ιδιαίτερα από τους νεότερους ψηφοφόρους, ώθησε το ακροαριστερό κόμμα Die Linke στο 8,7% των ψήφων.
Οι Ελεύθεροι Δημοκράτες (FDP) και το νεοεισερχόμενο κόμμα BSW κυμαίνονται γύρω από το όριο του 5% για να εισέλθουν στο κοινοβούλιο. «Ένας τρικομματικός συνασπισμός διατρέχει τον κίνδυνο μεγαλύτερης σύγχυσης και μεγαλύτερης στασιμότητας, εκτός εάν όλα τα εμπλεκόμενα μέρη συνειδητοποιήσουν ότι αυτή είναι η τελευταία ευκαιρία τους να φέρουν την αλλαγή και να αποτρέψουν το AfD να ισχυροποιηθεί», δήλωσε ο Carsten Brzeski, παγκόσμιος επικεφαλής μακροοικονομικής στον τραπεζικό όμιλο ING. «Όσο η νέα κυβέρνηση δεν φέρει σημαντικές αλλαγές, οι ξένες επενδύσεις θα συγκρατούνται επίσης, αποδυναμώνοντας τις οικονομικές προοπτικές της Γερμανίας».
Οι εκλογές της Κυριακής πραγματοποιήθηκαν μετά την κατάρρευση τον περασμένο Νοέμβριο του συνασπισμού Σολτς ανάμεσα στο SPD, τους Πρασίνους και το FDP υπέρ της αγοράς σε μια διαμάχη σχετικά με τις δαπάνες του προϋπολογισμού. Οι μακροχρόνιες συνομιλίες συνασπισμού θα μπορούσαν να αφήσουν τον Σολτς σε έναν υπηρεσιακό ρόλο για μήνες, καθυστερώντας τις απαραίτητες πολιτικές για την αναζωογόνηση της γερμανικής οικονομίας μετά από δύο συνεχόμενα χρόνια συρρίκνωσης και καθώς οι εταιρείες αγωνίζονται ενάντια σε παγκόσμιους αντιπάλους.
Μια καθυστέρηση θα δημιουργούσε επίσης ένα κενό ηγεσίας στην καρδιά της Ευρώπης, ακόμη και όταν αντιμετωπίζει μια σειρά από προκλήσεις, όπως ο Τραμπ που απειλεί με εμπορικό πόλεμο και προσπαθεί να επιτύχει γρήγορα μια συμφωνία κατάπαυσης του πυρός για την Ουκρανία, παρακάμπτοντας τους Ευρωπαίους.