Καθώς πλησιάζει η έναρξη του κονκλάβιου στις 7 Μαΐου, οι καρδινάλιοι που θα συμμετάσχουν στην εκλογή του επόμενου Πάπα απολαμβάνουν τις τελευταίες στιγμές ελευθερίας στους δρόμους και τα εστιατόρια της Ρώμης. Σε λίγες ημέρες, θα απομονωθούν εντός του Βατικανού, μακριά από κάθε επαφή με τον έξω κόσμο – και φυσικά, μακριά από τα αγαπημένα τους πιάτα.
Πριν από την εκλογή του 2013, πολλοί εκλέκτορες είχαν κάνει τις τελευταίες τους γαστρονομικές επιλογές στο ιστορικό εστιατόριο «Al Passetto di Borgo», λίγα βήματα από τη Βασιλική του Αγίου Πέτρου. Εκεί, ο καρδινάλιος Ντόναλντ Γουέρλ προτιμούσε τα λαζάνια, ενώ ο Ιταλός καρδινάλιος Φραντσέσκο Κοκοπαλμέριο φημολογείται ότι διάλεγε το ψητό καλαμάρι.
Όμως, με την είσοδο στην Καπέλα Σιστίνα, όλα αλλάζουν. Οι 135 καρδινάλιοι που συμμετέχουν στο κονκλάβιο ζουν υπό καθεστώς πλήρους απομόνωσης: χωρίς τηλέφωνα, χωρίς επαφή με τον Τύπο, χωρίς ηλεκτρονικά μέσα. Μόνη επικοινωνία με τον κόσμο είναι ο καπνός από την καμινάδα — μαύρος αν δεν υπάρχει αποτέλεσμα, λευκός αν έχει εκλεγεί νέος Πάπας.
Το φαγητό ως εν δυνάμει απειλή
Στη μακραίωνη ιστορία των παπικών εκλογών, το φαγητό δεν αντιμετωπιζόταν μόνο ως καθημερινή ανάγκη, αλλά και ως ενδεχόμενο μέσο παραπλάνησης ή επικοινωνίας. Υπήρχε πάντα ο φόβος ότι ένα φαγητό μπορεί να μεταφέρει ένα μυστικό μήνυμα ή ότι μια χαρτοπετσέτα να λειτουργήσει ως δίαυλος διαρροής. Ακόμη και το κοινό τραπέζι θεωρείται πεδίο παρασκηνιακών διαβουλεύσεων.
Αυτή η ανησυχία δεν περιορίζεται μόνο στην ιστορική φαντασία. Από τον 13ο αιώνα, με τις μεταρρυθμίσεις του πάπα Γρηγορίου Ι’, επιβλήθηκαν αυστηροί περιορισμοί όχι μόνο στη στέγαση, αλλά και στη διατροφή των καρδιναλίων κατά το κονκλάβιο. Οι πρώτες ημέρες περιλάμβαναν ένα μόνο γεύμα την ημέρα· μετά την τρίτη μέρα, μόνο ψωμί και νερό. Αν και με τον χρόνο αυτοί οι περιορισμοί χαλάρωσαν, η αρχή της επιτήρησης παραμένει.
Από τη ραβιόλα στην ψηφιακή κατασκοπεία
Τον 16ο αιώνα, ο περίφημος σεφ των Παπών, Μπαρτολομέο Σκάπι, κατέγραψε αναλυτικά το πώς σιτίζονταν οι καρδινάλιοι κατά τη διάρκεια του κονκλάβιου: μέσω περιστρεφόμενων θυρίδων, με πιάτα προσεκτικά ελεγχόμενα, χωρίς «ύποπτα» φαγητά, χωρίς σκεύη που θα μπορούσαν να κρύψουν σημειώματα.
Στις μέρες μας, οι έλεγχοι συνεχίζονται με την ίδια σοβαρότητα – αν και οι απειλές έχουν αλλάξει μορφή. Πλέον, η κύρια ανησυχία εστιάζεται στα ηλεκτρονικά μέσα. Κοριοί, κινητά τηλέφωνα, ακόμα και μικροσκοπικές συσκευές παρακολούθησης είναι οι νέοι «ύποπτοι». Πριν την έναρξη του κονκλάβιου, εξειδικευμένα συνεργεία «σκανάρουν» κάθε γωνιά του χώρου για τυχόν παραβιάσεις.
Οι καρδινάλιοι θα φιλοξενηθούν στον ξενώνα «Domus Sanctae Marthae», όπου καθημερινά μοναχές θα ετοιμάζουν λιτά και απλά γεύματα: σούπες, ζυμαρικά, λαχανικά και τοπικές σπεσιαλιτέ όπως τα αρνίσια σουβλάκια arrosticini. Η επιλογή των πιάτων αντικατοπτρίζει το πνεύμα της λιτότητας και σεμνότητας που προτάσσει η παπική ηγεσία υπό τον Φραγκίσκο.
Σιωπή και καθαρές προθέσεις
Το κονκλάβιο δεν είναι απλώς μια διαδικασία εκλογής. Είναι μια τελετουργία εσωστρέφειας, αυτογνωσίας και προσευχής. Σε αυτό το πλαίσιο, ακόμα και το φαγητό παύει να είναι απλώς θρέψη – γίνεται πράξη πειθαρχίας. Στο τραπέζι της σιωπής, η κάθε κίνηση έχει σημασία, και κάθε βλέμμα αποκτά βαρύτητα.
Ίσως γι’ αυτό, καθώς πλησιάζει η ώρα της απομόνωσης, οι καρδινάλιοι απολαμβάνουν το τελευταίο τους δείπνο με λίγο παραπάνω νοσταλγία – γνωρίζοντας ότι η επόμενη φορά που θα καθίσουν στο τραπέζι, ίσως να είναι φορώντας τα λευκά του νέου ποντίφικα.