Τεράστιες αλλαγές στο χώρο της Εκπαίδευσης φέρνει η κυβέρνηση με το νέο νομοσχέδιο για την Παιδεία που παρουσιάστηκε χθες.
Ο πρωθυπουργός, στην εισαγωγική του τοποθέτηση στο υπουργικό συμβούλιο μίλησε για ιστορική μεταρρύθμιση στην Παιδεία, καθώς επιτέλους η Ελλάδα θα καταστεί τόπος προσέλκυσης ξένων φοιτητών, αλλά και πολλοί Έλληνες φοιτητές θα έχουν τη δυνατότητα να σπουδάσουν στη χώρα τους, ενώ απευθύνεται στην παγκόσμια ελληνική ακαδημαϊκή κοινότητα.
Επισήμανε πως τα Μη Κρατικά Πανεπιστήμια θα μπορούν να λειτουργούν ως παραρτήματα διεθνών πανεπιστημίων. Τα προγράμματα σπουδών θα εγκρίνονται με αυστηρά ακαδημαϊκά κριτήρια και οι κτηριακές υποδομές τους θα έχουν προϋποθέσεις. Σύμφωνα με τον ίδιο «Τα Μη Κρατικά Πανεπιστήμια έρχονται να διορθώσουν μια ιστορική ανορθογραφία», επισήμανε.
Η λειτουργία των παραρτημάτων θα γίνει υπό την αυστηρή επίβλεψη της εθνικής αρχής ανώτατης εκπαίδευσης η οποία θα θέσει τα κριτήρια αλλά και τις προϋποθέσεις λειτουργίας προκειμένου να διασφαλιστεί η ποιότητα των σπουδών που θα προσφέρουν. Όπως η δημιουργία ευρωπαϊκών προδιαγραφών campus αλλά υψηλού επιπέδου εκπαιδευτικό προσωπικό.
Ξεκαθάρισε ότι παραμένει προτεραιότητα το δημόσιο πανεπιστήμιο το οποίο ενισχύεται ακόμα περισσότερο, ενώ με πρόσθετη χρηματοδότηση θα μπορεί να διευρύνει τις συνεργασίες με κορυφαία διεθνή πανεπιστημιακά ιδρύματα. Παράλληλα, πρόσθεσε, απελευθερώνεται από την κρατική γραφειοκρατία.
Με τον όρο «Ελεύθερο Πανεπιστήμιο» περιγράφεται η διπλή «απελευθέρωση» που επιδιώκουμε για το ελληνικό πανεπιστήμιο: Αφενός, η ενίσχυση και πρόσθετη αυτονομία των δημόσιων ακαδημαϊκών ιδρυμάτων και αφετέρου η αποδέσμευση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης από ένα αναχρονιστικό κρατικό μονοπώλιο.
Οι ενδιαφερόμενοι θα εγγράφονται με το απολυτήριο λυκείου ενώ σε ορισμένες σχολές υψηλής ζήτησης – όπως νομικές, ιατρικές – ίσως να παίζει ρόλο και η υψηλή βαθμολογία σε συγκεκριμένα μαθήματα.
Μεγάλο στοίχημα της ηγεσίας του υπουργείου παιδείας αποτελεί η ενίσχυση του δημόσιου πανεπιστημίου. Ήδη ανακοινώθηκε γενναία χρηματοδότηση από τον τακτικό προϋπολογισμό ύψους 128 εκ ευρώ ενισχυμένος κατά 11 εκατ. ευρώ σε σχέση με πέρυσι.
Ήδη, έντονο είναι το ενδιαφέρον από κορυφαία πανεπιστήμια του εξωτερικού για τη λειτουργία παραρτημάτων τους στην Ελλάδα από φημισμένα ιδρύματα των ΗΠΑ καθώς και δύο από την Κύπρο έχουν ήδη στρέψει το βλέμμα τους στην Ελληνική επικράτεια.
Σύμφωνα με πληροφορίες το πανεπιστήμιο της Λευκωσίας και το ευρωπαϊκό πανεπιστήμιο της Κύπρου έχουν στόχο να δημιουργήσουν μη κρατικές ιατρικές σχολές σε συνεργασία με ιδιωτικά ιατρικά κέντρα της Ελλάδας.
Στόχος της Πολιτείας είναι να προσελκύσει ξένους φοιτητές, αλλά και αν το επιθυμούν να επαναπατριστούν περισσότεροι από 35.000 Έλληνες φοιτητές που σπουδάζουν στο εξωτερικό.
Το νομοσχέδιο με τίτλο «Ελεύθερο πανεπιστήμιο» αναμένεται να ψηφιστεί ως το τέλος Ιανουαρίου του 2024.
Ξεκαθάρισε ότι παραμένει προτεραιότητα το δημόσιο πανεπιστήμιο το οποίο ενισχύεται ακόμα περισσότερο, ενώ με πρόσθετη χρηματοδότηση θα μπορεί να διευρύνει τις συνεργασίες με κορυφαία διεθνή πανεπιστημιακά ιδρύματα. Παράλληλα, πρόσθεσε, απελευθερώνεται από την κρατική γραφειοκρατία.
Ο Κυρ. Μητσοτάκης αναφέρθηκε στην οικονομική διάσταση της πρωτοβουλίας, ότι θα βοηθήσει τις οικογένειες να σπουδάσουν τα παιδιά τους, ενώ θα ενισχύσει το ελληνικό ΑΕΠ. «Κάνουμε ένα θεμελιώδες βήμα για την αναθεώρηση του άρθρου 16 του Συντάγματος και θα είναι ευκαιρία να δούμε στην πράξη ποιος είναι πραγματικά μεταρρυθμιστής και ποιος όχι», είπε.
Η νομική λογική της προτεινόμενης ρύθμισης
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η νομική προσέγγιση του θέματος από την πλευρά της κυβέρνησης η οποία έχει ως εξής:
Οι απαγορευτικές εκ πρώτης όψεως διατάξεις του Συντάγματος εισάγουν ρητή εξαίρεση από τον γενικό κανόνα της διάταξης του άρθρου 16 παρ.1 Σ., που καθιερώνει «την ελευθερία της τέχνης, της επιστήμης, της έρευνας και της διδασκαλίας». Και ως εξαιρετικές επιβάλλεται να ερμηνεύονται τελολογικά. Οι διατάξεις αυτές που καθιερώνουν το κρατικό μονοπώλιο στην ανώτατη εκπαίδευση αποτελούν παγκόσμιο νομικό κατάλοιπο καθώς σε καμία απολύτως προηγμένη χώρα δεν απαγορεύεται η ίδρυση μη κρατικών πανεπιστημίων.
Η σωστή ερμηνευτική προσέγγιση των επίμαχων συνταγματικών διατάξεων επιβάλλεται να είναι, κατά πρώτον, εναρμονισμένη με το ενωσιακό δίκαιο και, κατά δεύτερον, τελολογική, να οδηγεί δηλαδή στην παραδοχή ότι η απαγόρευση που προβλέπεται από αυτές αφορά μόνο «τη σύσταση» σχολών από ιδιώτες και όχι την εγκατάσταση παραρτημάτων ξένων πανεπιστημίων άλλης χώρας. Ομοίως νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου πρέπει να είναι σύμφωνα με το Σύνταγμα όσα πανεπιστήμια ιδρύονται αυτοτελώς στην Ελλάδα.
Μια διαφορετική ερμηνεία που θα επεξέτεινε το εύρος της απαγόρευσης και στην εγκατάσταση παραρτημάτων ξένων πανεπιστημίων στην Ελλάδα θα ερχόταν σε ευθεία αντίθεση με τις θεμελιώδεις ελευθερίες της ευρωπαϊκής ένωσης, την ελεύθερη εγκατάσταση και την ελεύθερη παροχή υπηρεσιών, τις διατάξεις του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ε.Ε. (ιδίως του άρθρου 14 «ελευθερία ίδρυσης ακαδημαϊκών ιδρυμάτων») αλλά και διατάξεις διεθνών συμβάσεων, τις οποίες έχει επικυρώσει η Ελλάδα, όπως της Γενικής Συμφωνίας για τις συναλλαγές στον τομέα των υπηρεσιών, που περιλαμβάνεται στο παράρτημα 1 B της Συμφωνίας για την ίδρυση του Παγκοσμίου Οργανισμού Εμπορίου (General Agreement on Trade in Services – εφεξής «GATS»).
Το Σύνταγμα δεν είναι λοιπόν ένα απολιθωμένο σύνολο διατάξεων, η ερμηνεία των οποίων γίνεται με μια στατική προσέγγιση που ίσχυε πριν από 50 σχεδόν χρόνια, τη στιγμή μάλιστα κατά την οποία η ΕΕ προωθεί με ταχύτατους ρυθμούς την οικοδόμηση ενός ενιαίου ακαδημαϊκού χάρτη.
Οι συνταγματικές διατάξεις, όπως αυτές που μας απασχολούν, πρέπει να ερμηνεύονται με το νόημα που αποκτούν κατά τη συνδυαστική εφαρμογή τους με το ενωσιακό δίκαιο και τις διεθνείς συνθήκες τις οποίες έχει επικυρώσει η χώρα μας. Επομένως, καλούμαστε να ερμηνεύσουμε τις εθνικές διατάξεις υπό το πρίσμα του ενωσιακού δικαίου, επιδιώκοντας την εναρμονισμένη με το ενωσιακό δίκαιο ερμηνεία των εθνικών κανόνων.
Θα πρέπει να σημειωθεί ακόμη, ότι η χώρα μας έχει στον πρόσφατο νόμο για την ανώτατη εκπαίδευση (ν.4957/2022) προβλέψει στο άρθρο 6 τη δυνατότητα ίδρυσης στην αλλοδαπή παραρτήματος ελληνικού πανεπιστημίου. Εάν η Ελλάδα επιτρέπει την ίδρυση παραρτημάτων των πανεπιστημίων της στην αλλοδαπή πώς μπορεί να αρνείται κατά παράβαση της αρχής της αμοιβαιότητας την εγκατάσταση στην Ελλάδα αλλοδαπών πανεπιστημιακών ιδρυμάτων;