Ο ναός του Αγίου Νικολάου κτίστηκε στα τέλη του 1800, με πόνο, κόπο και δάκρυα, από τους πρώτους Έλληνες μετανάστες που έφταναν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Η ιστορία του είναι συγκινητική. 20 χρόνια μετά την καταστροφή του από το τρομοκρατικό χτύπημα της 11ης Σεπτεμβρίου 2001, ανοίγει και πάλι τις πύλες του. Μία σημαντική στιγμή για τον Ελληνισμό!
Ο Ελληνορθόδοξος ναός του Αγίου Νικολάου στη Νέα Υόρκη, ξαναγεννήθηκε από τις στάχτες του και μέσα σε ένα κλίμα συγκίνησης τέλεσε στις 10 Σεπτεμβρίου 2021, λειτουργία στην μνήμη των θυμάτων της 11ης Σεπτεμβρίου 2001. Η Ομογένεια συναντήθηκε και πάλι στην εκκλησία που θα γίνει το νέο σημείο αναφοράς.
Γιατί δυο αιώνες πριν, ήταν σημείο αναφοράς…Εκεί έφταναν οι μετανάστες, μετά την εξέτασή τους από το Έλις Άιλαντ. Οι τυχεροί…που έπαιρναν το εισιτήριο για το “όνειρο” μίας καλύτερης ζωής, προσευχόντουσαν σε αυτό το εκκλησάκι, που τότε ήταν τόσο μικρό, όσο να χωρούν οι λιγοστοί πιστοί που το επισκέφτονταν.
Παράγοντες της ελληνοαμερικανικής κοινότητας, ομογενείς πολιτικοί, εκπρόσωποι οργανώσεων, συγγενείς των Ελληνοαμερικανών που έχασαν τη ζωή τους εκείνη την ημέρα παρευρέθηκαν στην ιστορική εκδήλωση της φωταγώγησης του ναού, ένα όραμα που έγινε πραγματικότητα μετά από πολλές δυσκολίες και εμπόδια.
Ο Παρθενώνας της ορθοδοξίας, όπως χαρακτηρίστηκε από πολλούς έλαμψε λίγο μετά τις 8 το βράδυ στέλνοντας ένα μήνυμα ελπίδας ότι μέσα από τις στάχτες αναστήθηκε και πάλι η ζωή.
«Δεν υπάρχουν θρησκείες που διδάσκουν τη βία και το θάνατο, αλλά θρησκείες που διδάσκουν την αγάπη, την αδελφοσύνη και την ειρήνη των λαών εδώ στην Αμερική, στο πιο πολυσύχναστο σημείο των Ηνωμένων Πολιτειών. Στο Σημείο Μηδέν οι Έλληνες ορθόδοξοι έκαναν ένα θαύμα με τη βοήθεια του Θεού και του Αγίου Νικολάου».
Αυτό το μήνυμα έστειλε ο Αρχιεπίσκοπος Ελπιδοφόρος το βράδυ της Παρασκευής 10/9/2021 στη φωταγώγηση του ορθόδοξου ναού του Αγίου Νικολάου, 20 χρόνια μετά την τρομοκρατική επίθεση στους Δίδυμους Πύργους.
Ο Αρχιεπίσκοπος Αμερικής κ. Ελπιδοφόρος δήλωσε βαθιά συγκινημένος κάνοντας λόγο για μια ξεχωριστή ημέρα για τον ελληνισμό, την ορθοδοξία αλλά και για την ίδια την Αμερική.
«Ο μόνος ευκτήριος οίκος που υπήρχε στον τόπο που χάθηκαν χιλιάδες άνθρωποι στο όνομα της θρησκείας, μετά από 20 χρόνια, την ημέρα της επετείου αυτής της καταστροφής βιώνει αντί θανάτου μια ανάσταση και ένα θαύμα γιατί κάθε ανάσταση είναι ένα θαύμα. Και αυτό το θαύμα είναι του Θεού, είναι του Αγίου Νικολάου. Αλλά ταυτόχρονα είναι ένα θαύμα που όπως όλα τα θαύματα ο Θεός και ο Άγιος Νικόλαος τα κάνει γιατί κάποιοι δουλεύουν σκληρά. Γιατί κάποιοι παρακάλεσαν, προσευχήθηκαν πολύ σκληρά, έκαναν θυσίες, κατέβαλαν χρήματα και έκαναν δωρεές. Είναι ο κ. Καλατράβα που έβαλε την τέχνη του, είναι οι φίλοι του Αγίου Νικολάου που έβαλαν τον κόπο τους, τα χρήματα τους αλλά και ο Αμερικανικός λαός ο οποίος προσέφερε από το υστέρημα του για να ζήσουμε αυτή τη σημαντική ημέρα. Εμείς στην Ιερά Αρχιεπισκοπή Αμερικής και την ελληνική ορθόδοξη ομογένεια εκλαμβάνουμε και αισθανόμαστε αυτή την αγάπη όχι μόνο απλά σαν τιμή και ημέρα χαράς για όλους μας αλλά το εκλαμβάνουμε και σαν ευθύνη που είναι πάνω στους ώμους μας, να αποκαταστήσουμε τη φήμη και το όνομα της ορθοδοξίας και γενικότερα της θρησκείας γιατί μην ξεχνάμε ότι η τρομοκρατική ενέργεια αυτή έγινε στο όνομα της θρησκείας».
Ο ίδιος, τόνισε ακόμη πως εκεί που υπήρχαν στάχτες και θάνατος «εμείς αναστήσαμε ένα μνημείο το οποίο εμπνέεται από το πιο σπουδαίο μνημείο της ορθοδοξίας και του ελληνισμού: την Αγία Σοφία της Κωνσταντινουπόλεως την οποία φαντάστηκε και τη σχεδίασε με ένα πολύ καινούργιο, μοντέρνο, παραδοσιακό και δημιουργικό τρόπο ο κ. Καλατράβα. Όλα τα μνημεία τα φωτίζουμε απ’ έξω. Αυτό το μνημείο θα βγάζει το φως από μέσα προς τα έξω και αυτό το χαρακτηριστικό θέλαμε να το προβάλουνε σήμερα με αφορμή την 20η επέτειο της 11ης Σεπτεμβρίου. Έτσι έχουμε ένα μνημείο που θα μας θυμίζει ότι κανένας ότι και να κάνει δεν μπορεί το πιο σημαντικό μνημείο του χριστιανισμού να το μετατρέψει σε οτιδήποτε άλλο διότι και αν εμείς σιωπήσουμε οι ίδιες οι πέτρες θα φωνάξουν. Είναι μέρα χαράς και δόξας για τον ελληνισμό , την ορθοδοξία, την Αμερική.
Ο πάτερ Αλέξανδρος Καρλούτσος επεσήμανε πως η μέρα ανήκει σε εκείνους τους Έλληνες μετανάστες που το 1982 πήγαν στην Αμερική και αγόρασαν το κτίριο που χτίστηκε ο Άγιος Νικόλαος. Τότε, βρισκόταν σε κοντινό σημείο από εκεί που είναι σήμερα.
«Αν δεν ήταν αργότερα ο κ. Μανιάτης που επέμενε να μην πουλήσουμε την εκκλησία δεν θα είμασταν αυτή τη στιγμή εδώ. Πρέπει πάντοτε να σκεφτόμαστε τους πρωτοπόρους και πρέπει να τους τιμούμε. Η Εκκλησία θα τιμήσει, το γένος μας, την πίστη μας, τις οικογένειες μας και τις ελπίδες μας. Και θα πρέπει να είμαστε περήφανοι. Η ορθοδοξία θα λάμψει, ο ελληνισμός θα λάμψει και θα δώσει φως σε όλο τον κόσμο όπως πάντοτε η Ελλάδα ήταν το φως του κόσμου».
Ο π. Καρλούτσος έκανε ιδιαίτερη αναφορά και σε εκείνους που αγωνίστηκαν ώστε να συγκεντρωθούν τα χρήματα για την ανέγερση του ναού.
«Όταν λέμε ότι τα μάζεψε τα χρήματα για την εκκλησία η ομογένεια, ναι μάζεψε περίπου 5 εκατομμύρια δολάρια. Αυτοί που μάζεψαν και έδωσαν τα περισσότερα χρήματα ήταν οι Έλληνες που δούλεψαν σκληρά, πέτυχαν και είχαν τα χρήματα. Είναι περίπου 35 οικογένειες και οκτώ οργανώσεις. Για τα 95 εκατομμύρια δολάρια ήμουν υπεύθυνος εγώ αλλά δεν ήμουν υπεύθυνος όταν τα ξόδεψαν χωρίς να το ξέρω. Άλλοι είχαν αυτή την τιμή».
Ο κ. Μιχάλης Ψαρός, Άρχων του Οικουμενικού Πατριαρχείου, μέλος της Εκτελεστικής Επιτροπής της Αρχιεπισκοπής και αντιπρόεδρος των Φίλων του Αγίου Νικολάου δήλωσε στον «Εθνικό Κήρυκα» Ν. Υόρκης:
«Είμαι πολύ συγκινημένος αυτή τη στιγμή. Υπάρχει μια μόνο λέξη για να περιγράψουμε αυτό που συμβαίνει σήμερα. Θαύμα, κάτι που είπα πολλές φορές τα τελευταία δύο χρόνια στον Σεβασμιότατο. Και σήμερα έγινε ένα θαύμα. Αυτό που έγινε σήμερα είναι το φως που βγαίνει από το σκοτάδι, το καλό που κερδίζει το κακό, η Ανάσταση που έρχεται μετά το θάνατο. Σήμερα πρέπει να είναι η σημαντικότερη μέρα στην ιστορία της ορθόδοξης εκκλησίας στην Αμερική και σε όλο τον κόσμο. Και όπως είπε και ο Αρχιεπίσκοπος, εμείς εδώ χτίσαμε την δική μας Αμερικάνικη Αγία Σοφιά, τον δικό μας Αμερικανικό Παρθενώνα. Θέλω να τον ευχαριστήσω για την ευθύνη που ανέλαβε να συγκεντρωθούν τα χρήματα. Σε όλους αυτούς που μας αμφισβήτησαν, σε όλους αυτούς που είπαν ότι δεν θα τα καταφέρουμε, που δεν είχαν την πίστη έχω να πω αυτό: Έγινε, τα καταφέραμε».
Ο Άρχων του Πατριαρχείου και ευεργέτης του ελληνικού απογευματινού σχολείου «Στέφανος και Αρετή Τσερπέλη» στο Φλάσινγκ, Στέφανος Τσερπέλης χαρακτήρισε την βραδιά της φωταγώγησης του Αγίου Νικολάου ως «το ιστορικότερο σημείο στη ζωή μου. Για την ομογένεια σημαίνει η αναγέννηση σαν το φοίνικα που γεννιέται από τη στάχτη. Είναι ιστορικότατο γεγονός, δεν επαναλαμβάνεται και πρέπει να συμβάλουμε όλοι οι Έλληνες και οι ορθόδοξοι σε αυτό το ναό που είναι σημείο αναφοράς για τους 3000 που σκοτώθηκαν εδώ. Από σήμερα θα λειτουργεί ως ορθόδοξος ναός και για όλους τους λαούς της γης, όλες τις θρησκείες, για όλες τις πίστεις» είπε χαρακτηριστικά.
Η Αραβέλα Σιμωτά, πρώην πολιτειακή βουλευτής στην περιφέρεια της Αστόρια και δικηγόρος θυμάται πολλές φορές να επισκέφτηκε το ναό στο παρελθόν για να προσευχηθεί πριν από κάποια δίκη. «Είμαι εδώ για να δω από κοντά την φωταγώγηση του Αγίου Νικολάου. Θυμάμαι όταν δούλευα για τον δικαστή Τσουκαλά μας έφερνε εδώ για να κάνουμε προσευχή. Και όταν είχαμε άγχος μας έλεγε να έρθουμε στην εκκλησία. Αυτή η εκκλησία συμβολίζει τον αγώνα των Ελλήνων που ήρθαν στην Αμερική και την έφτιαξαν αλλά και για τη δύναμη των Ελλήνων που όταν γκρεμίστηκε την 11η Σεπτεμβρίου που πέρασαν βουνά για να ξαναχτιστεί. Δεν ήταν εύκολο όμως εδώ είμαστε και είμαι πολύ περήφανη. Η επαναλειτουργία της σημαίνει ελπίδα για την ανθρωπότητα, για τη νεολαία μας και τους χριστιανούς».
Η Ανθούλα Κατσιματίδη η οποία έχασε τον αδελφό της την ημέρα της επίθεσης στους πύργους δήλωσε πως νιώθει ιδιαίτερα υπερήφανη για αυτή την ημέρα.
«Μετά από 20 χρόνια η εκκλησία του Αγίου Νικολάου έχει ξαναζωντανέψει. Αυτό που νιώσαμε απόψε ήταν μια ελπίδα, μια ειρήνη, μια σιγουριά ότι ο Άγιος Νικόλαος θα ζωντανέψει και πάλι και θα είναι παρών για όλους Ελληνορθόδοξους και όχι μόνο. Να έρθουν, να πουν μια προσευχή, να νιώσουν μια ειρήνη στην ψυχή και στην καρδιά τους».
Η λίστα των νεκρών Ομογενών
Ο κατάλογος των νεκρών ομογενών μας όπως προκύπτει από δημοσιεύματα του ομογενειακού Τύπου της Νέας Υόρκης, ( σε παρένθεση η ηλικία τους) είναι : Αλικάκος Έρνεστ (42), Απόλλο Πώλ-Πήτερ (27), Αράνιος Μιχαήλ Πάτρικ (26), Αχλαδιώτη Τζόαν Μαρί (27), Γκρούζαλις Κένεθ-Τζωρτζ (56) λιμενικός, Γρεκιώτης Τζίμυ, Δαμασκηνός Τόμας(33), Δήμας Αντονυ (61), Ελφέρης Μαϊκλ (27), Ζαβός Κωνσταντίνος (Γκας), Ζανέτος Στηβ, Θεοδωρίδης Μάϊκλ (33), Κατσιματίδης Τζών (31), Κλάρις Ρίτσαρντ (60), Κόκκινος Στήβεν, Κουβέλκης Θωμάς (48) πυροσβέστης, Κούρας Πατρίτσια (43), Κουσούλις Ντανιέλα (30), Μαούνης Τζαίημς (42), Μαστανδρέας Πήτερ-Ουίλιαμ τζούνιορ (42), Μαστανδρέας Φιλίππ, Μερκούρης Τζώρτζ (35) Μουσουρούλης Στυλιανός, Μούτος Πήτερ (44), Μπαμπακίτις Αρλέν (48), (λιμενικός, σύζυγος ομογενούς), Μπάντης Κάθριν (45), Μπρέναν Πήτερ (31), Νίκολας Τζών (42), Ντέμας ΄Αντονυ (61), Οικονόμος Κωνσταντίνος (Γκας) (41), Παπαγεωργίου Τζαίημς-Νίκολας (29) πυροσβέστης, Παπαδόπουλος (Πάπας), Παπαϊωάννου Μπιλ, Νικόλαος Πάρις Τζώρτζ (34), Πήγης Θεόδωρος (61), Πουλέντζος Δάφνη (47), Πούλις Εντουαρντ (45), Πούλος Ρίτσαρντ (55), Πούλος Στέφεν (45), Προκόπιος Πωλ Ζώης (46),. Ρούσενμπλαντ-Σισκόπουλος Μουριέλ (60), ( σύζυγος ελληνοαμερικανού), Σάββας Αντονυ (72), Σούλας Πάτρικ-Τίμοθι (35), Στεργιόπουλος ΄Αντριου (23), Τάρρου Μιχαήλ (38), Τσελέπης Ουίλιαμ (33), Τζένιφερ Λην Τζίμης (26), Φωστέρη΄Αννα (58), Χάγκις Στήβεν (32), Χαλικιόπουλος Λεωνίδας, Χαραμής Βασίλειος (56), Χάρος Φράνσις (76).
Το νέο κτίσμα
Το νέο κτίσμα – κομψοτέχνημα είναι τρεις φορές μεγαλύτερο από το προηγούμενο, και διαθέτει ειδικό κέντρο όπου πιστοί άλλων θρησκειών και δογμάτων θα μπορούν να προσεύχονται και να τιμούν τη μνήμη αγαπημένων τους προσώπων που χάθηκαν στα τρομοκρατικά χτυπήματα.
Η αποπεράτωση του εξωτερικού του ναού αναμένεται να έχει ολοκληρωθεί μέχρι τις 2 Νοεμβρίου, οπότε θα τελεστούν τα Θυρανοίξια υπό τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο.
Σύμφωνα με τον Μάικλ Ψαρρό, αντιπρόεδρο των «Φίλων του Αγίου Νικολάου», μιας μη κυβερνητικής οργάνωσης που ιδρύθηκε με στόχο τη συγκέντρωση χρημάτων για την αποπεράτωση του ναού, έπειτα θα συνεχιστεί το έργο για την αποπεράτωση του εσωτερικού του ναού μέχρι τον Απρίλιο του 2022, με την ελπίδα να έχει ολοκληρωθεί μέχρι την Μεγάλη Εβδομάδα και το Πάσχα της ίδιας χρονιάς.
«Ο ναός θα εγκαινιαστεί στις 4 Ιουλίου 2022, για να συμπέσει με την 100η επέτειο από την ίδρυση της Ελληνορθόδοξης Αρχιεπισκοπής της Αμερικής», δήλωσε ο Μάικλ Ψαρρός.
Περισσότεροι από 20 αρχιτέκτονες κατέθεσαν τα σχέδιά τους προτού επιλεγεί εκείνο του διακεκριμένου ισπανού αρχιτέκτονα Σαντιάγο Καλατράβα.
Η ελληνορθόδοξη Αρχιεπισκοπή εξουσιοδότησε τους «Φίλους του Αγίου Νικολάου» να αναλάβουν την συγκέντρωση χρημάτων, την ανοικοδόμηση και την αποπεράτωση του ναού.
Γυρνώντας τον χρόνο πίσω
Η εκκλησία του Αγίου Νικολάου στην οδό Cedar στο Μανχάταν ήταν η πρώτη εκκλησία που έφτιαξαν οι πρόγονοί μας στη Νέα Υόρκη. Αν και η εκκλησία “άνοιξε” επίσημα το 1917, σύμφωνα με καταγραφές βαφτίσεων ο Αγ. Νικόλαος υπήρχε στην περιοχή από τον προηγούμενο αιώνα. Η ελληνική ορθόδοξη εκκλησία του Αγ. Νικολάου κατασκευάσθηκε το 1820.
Η αρχική της τοποθεσία ήταν στην οδό Greenwich 187. Από το 1822 μέχρι το 1832 μεταφέρθηκε σε μία ιδιωτική κατοικία η οποία αργότερα έγινε το Cedar House Bar. Κάθε χρόνο μέχρι το 1937, την ημέρα των Θεοφανίων, νέοι έπεφταν στα νερά για να πιάσουν τον Σταυρό. Το 1945 μία μεγάλη πυρκαγιά καταστρέφει τα αρχεία της εκκλησίας. Η εκκλησία μέχρι την τρομοκρατική επίθεση της 11ης Σεπτεμβρίου, βρισκόταν στην οδό Cedar μεταξύ Washington και West st. σε ιδιόκτητο κτήριο, για την αγορά του οποίου συνέβαλαν τότε τα λιγοστά μέλη της κοινότητας.
Ο ναός, πριν το τρομοκρατικό χτύπημα, είχε μήκος 17,07 μέτρα, πλάτος 6,71 μέτρα και ύψος 10,67 μέτρα και βεβαίως φαινόταν μικροσκοπικό μπροστά στους 110 ορόφους των Δίδυμων Πύργων, που “σηκώθηκαν” το 1972 και το 1973. Ανάμεσα στα πολυτιμότερα αντικείμενα που είχε ο ναός στην κατοχή του ήταν κάποια μέρη από τα λείψανα του Αγίου Νικολάου, της Αγίας Αικατερίνης και του Αγίου Σάββα, τα οποία είχαν δωριστεί στην εκκλησία από τον Νικόλαο τον Β, τον τελευταίο τσάρο της Ρωσίας.
Αυτά τα λείψανα έβγαιναν από τις οστεοθήκες τους μόνο στις εορτές των Αγίων, για προσκύνημα από τους πιστούς. Δυστυχώς μετά τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου τα λείψανα χάθηκαν και δεν ξαναβρέθηκαν.
Η ιστορία της περιοχής
Στο Lower East Side στις οδούς Fulton και Franklin κατοίκησαν οι πρώτοι Έλληνες. Η ιστορία αυτής της περιοχής είναι δραματική. Οι περισσότεροι συγγραφείς έχουν περιγράψει την σκληρή δουλειά των πρώτων μεταναστών που έκτισαν με τα ίδια τους τα χέρια τις γέφυρες, τους ουρανοξύστες, τις σιδηροδρομικές γραμμές. Η γειτονιά αυτή, ήταν των μεταναστών. Ήταν γκέτο. Από εκεί πέρασαν διάφορες εθνικότητες, αλλά και επαγγελματίες. Εργάτες, μουσικοσυνθέτες, πολιτικοί, γκάνκστερς. Στα τέλη της δεκαετίας του 1800 μία ομάδα Σπαρτιατών κατοίκησε εκεί. Γρήγορα δημιουργήθηκε και το πρώτο εστιατόριο “Πελοπόννησος” το 1865 από τον Σπύρο Μπαζάνο από τα Τζίτζινα της Σπάρτης. Λίγο αργότερα δημιουργήθηκαν δύο ξενοδοχεία. Εκείνη την εποχή επειδή έπιαναν λιμάνι στη Νέα Υόρκη πολλά καράβια, οι ναυτικοί έμεναν εκεί. Το ένα ήταν κάποιου εν ονόματι Καραγκιόζη στην οδό Γούοτερ και το άλλο στην οδό Φέρι που ανήκε σε κάποιον εν ονόματι Σκοπελίτη.
Οι Έλληνες άρχισαν να φεύγουν από την περιοχή την εποχή της δεκαετίας του ’40. Στην ίδια γειτονιά υπήρξε και το παλιό Columbia College (1857) όπου φοίτησε ο πρώτος Έλληνας φοιτητής Χριστόδουλος Ευαγγελίδης. Οι Έλληνες μένουν εκεί μέχρι πριν τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο, αφού αρχίζουν οι εργολαβικές εργασίας του West Side Highway.
Μπορεί οι Ομογενείς να πήγαν σε άλλες περιοχές της Νέας Υόρκης, ο Αγ. Νικόλαος έμεινε εκεί, κουβαλώντας την ιστορία της Ομογένειας.
Γκρεμίστηκε, ξαναχτίστηκε και θα μείνει για πάντα εκεί θυμίζοντας το πέρασμα από την πόλη που πραγμάτωσε τα όνειρά τους.
ΠΗΓΕΣ: ΑΠΕ, Βιβλίο “Κυνηγώντας το Όνειρο” της Ρ. Κοτσέτα, ΑΡΧΕΙΟ εφημερίδας “Πρωινή” Νέας Υόρκης, Εθνικός Κήρυκας Νέας Υόρκης.
Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, τη στιγμή που συμβαίνουν, στο Newsbomb.gr.